|
اين عوامل شامل جا و مکان و وسايل و تجهيزات، روشنايي، تهويه، صدا، ارتعاشات، فشار، و تشعشعات راديواکتيو است که به ترتيب آنها را بررسي مي کنيم. 1- جا و مکان و وسايل و تجهيزات فضاي مناسب کار براي کارکنان و امکان دسترسي آنان به وسايل و تجهيزات مورد نياز اهميت بسياري دارد. کوچکي محيط کار و فشردگي افراد، آثار سوء رواني دارد و سوانح ناگواري بوجود مي آورد. همانگونه که تجهيزات مورد نياز بايد در دسترس باشند، وجود وسايل اضافي و فرسوده نيز آزار دهنده و خطرناک است. نيازهاي شغلي کارکنان بايد بخوبي شناسايي شود و سرويس هاي عمومي، فني، بهداشتي و غيره به ميزان کافي پيش بيني شود. 2- روشنايي روشنايي کافي هم بعنوان يک عامل حفاظتي و هم براي افزايش بازدهي اهميت دارد و به طراوت محيط کار مي افزايد. بطور کلي نور مناسب داراي محاسن زير است : •جلوگيري از خستگي •کاهش اشتباهات •کاهش تعداد سوانح در محيط کار •بهبود روحيه کارکنان •بهبود کيفيت کار و افزايش بهره وري تعريف نور: نور آن دسته از امواج الکترومغناطيس است که بين طول موج هاي 380 تا 780 ميلي ميکرون قرار دارد. واحد شدت نور Lux مي باشد. عوامل مؤثر در رويت اجسام - اندازه اشياء - رنگ اشياء : هر چه رنگ اشياء به سفيد نزديک تر باشد نور بيشتري انعکاس مي دهند. رنگ سفيد 84%، کرم 70%، زرد60%، سبز روشن 54%، آبي روشن 45%، قرمز تند 14% و سياه 1% انعکاس مي دهند. هر چه تضاد نور بين رنگهاي اجسام بيشتر باشد شناسايي آنها کنار يکديگر آسانتر است. - زاويه ديد ميدان ديد طبيعي انسان، 110از وضع عمودي شخص است و براي رويت بقيه اشياء خارج از اين زاويه بايد حرکات گردن و ديگر اندامها صورت گيرد. - فاصله اشياء - مدت رويت اجسام : حداقل زمان ديد که يک شيئي قابل رويت 7/ 0 ثانيه است اما حداقل زمان تشخيص 17/0 ثانيه است. بنابراين کارگران حرکت قسمتهاي مختلف ماشين را با اين تأخير ملاحظه مي کنند. در رفت و آمد بين تاريکي و روشنايي زماني براي تطبيق شرايط جديد تاريکي يا روشنايي نياز مي باشد. (Contrast) تباين تباين بين جسم و زمينه طبق تعريف برابر است با اختلاف نسبي درخشندگي جسم و زمينه. L1 درخشندگي زمينه و L2 درخشندگي جسم است. 0 < C < l . ديد خوب زماني رخ مي‌دهد که تباين درخشندگي بين اجسام موجود در محيط زياد مي‌باشد. منابع نور نور مي تواند منشاء طبيعي يا مصنوعي داشته باشد اگر چه نور طبيعي بهترين نور و داراي آثار بهداشتي نيز هست ولي بدليل عدم امکان کنترل و مديريت آن ناچار به استفاده از نور مصنوعي مي باشيم. نور مصنوعي ممکن است مستقيم، غير مستقيم و يا نيمه مستقيم باشد. ميزان روشنايي لازم براي برخي مشاغل در جدولي زير آمده است: بايد دقت نمود که اگر چه نور کافي براي محيط کار ضروري است اما نور اضافي نيز مضاري دارد. بويژه گاهي انجام کار با توليد نور اضافي همراه است نظير کوره هاي يا تحمل تابش بيش از حد خورشيد. همچنين امواج خارج از محدوده نور ديدني نيز ضررهايي دارد که بترتيب به آن پرداخته مي شود. اشعه مادون قرمز: امواج با طول موج 780 نانو متر تا يک ميلي متر تشعشعات مادون قرمز ناميده مي‌شود. اين امواج اگر به حد کافي متراکم شود بوسيله پوست بصورت گرما احساس مي‌شود. در مشاغلي نظير صنايع شيشه، بلورسازي، ذوب فلزات و آهنگري ضرورت دارد که اشخاص به شيشه مذاب يا فلزات گداخته نگاه کنند که اشعه مادون قرمز از خود ساطع مي نمايند که باعث افزايش درجه حرارت عدسي چشم و آب مرواريد يا کاتاراکت مي شود. استفاده از عينک هاي مخصوص در اين مورد ضرورت دارد. اشعه ماوراء بنفش: طول موج اشعه فرابنفش از حدود 100 تا 400 نانومتر مي‌باشد. تابش اين اشعه بويژه براي کساني که زير نور مستقيم خورشيد کار مي کنند بخصوص در کنار دريا و ارتفاعات سبب کم شدن عرق، سوختگي و سرطانهاي پوستي مي شود. همچنين اشعه ماورا بنفش ناشي از جوشکاري (بخصوص جوش الکتريکي) سرخي چشم، ريزش اشک و خارش را ايجاد مي نمايد. استفاده از سايبان ها، پوشش مناسب، عينک هاي مخصوص و سپرهاي حفاظتي حسب مورد توصيه مي شود. 3- تهويه تهويه در محيط كار عبارتست از كنترل كيفي هوا از نظر درجه حرارت، جريان هوا و تصفيه مواد مضر موجود در هوا. درجه حرارت مناسب، در شرايط مختلف متفاوت است و با ميزان رطوبت مربوط است. هرچه ميزان رطوبت اضافه شود درجه حرارت كمتري قابل تحمل است. حداكثر رطوبت قابل تحمل، در شرايط معمول70% است و دماي محيط كار نيز نبايد نوعاً از 21 درجه باشد. دماي كمتر از 5/15 درجه نيز باعث كاهش بازدهي مي شود و خشكي هوا نيز باعث كم شدن مقاومت بدن در برابر بيماريهاي ريوي مي شود. براي جلوگيري از آلودگي در محيط كار بايد هوا جريان داشته باشد و تراكم گازها يا تغيير رطوبت يا دما بايد كنترل شود. تدابير حفاظتي براي مخاطرات ناشي از دما گرما ناشي از حوادث محيط كار و متابوليسم حاصل از انجام كار مي باشد. كارگراني كه در محيط هاي گرم كار مي كنند بايد استعداد تحمل گرما را داشته باشند و همچنين به استراحت آنان بويژه هنگام تعريق زياد، توجه شود. ممكن است با استفاده از حجابهايي مانند سطوح انعكاس دهنده صاف و صيقلي براي كارگران، پوشاندن منبع حرارت با جسم دافع يا جاذب حرارت استفاده از لباس مخصوص حفاظت از گرما يا لباس خنك كننده گرما را كنترل نمود. تدابير حفاظتي براي مخاطرات ناشي از سرما براي كار در محيط هاي سرد استفاده از لباسهاي گرم، استراحت در محيط گرم، غذاي گرم توصيه مي شود و لازم است كساني كه قبلاً سرمازده شده اند يا به اختلالات عروق محيطي مبتلا هستند و معتادين به الكل و سيگار از كار در محيط سرد منع شوند. آموزش هاي مناسب نيز در اين شرايط ضرورت دارد. عوامل ناشي از گرما •عوارض حفيف شامل سوختگي پوست و جوش‌هاي گرمايي است •عوارض شديد شامل گرفتگي عضلاني مانند کرامپ گرمايي، گرمازدگي و ضعف گرمايي مي‌باشد. کرامپ گرمايي هنگامي رخ مي‌دهد که کارگران در محيط‌هاي گرم کار‌هاي سخت انجام مي‌دهند مانند کارگران معادن کوره‌هاي ذوب فلزات و شيشه‌سازي. گاهي قبل از شروع علائم بيماري نظير دردهاي شديد در ماهيچه‌هاي دست و بازو و سپس شکم و پا، آثاري نظير سردرد و سرگيجه خفيف ملاحظه مي‌شود. علت اصلي اين بيماري عرق زياد و از دست دادن آب و الکتروليت‌هايي نظير سديم مي‌باشد. قرص نمک براي درمان و پيشگيري توصيه مي‌شود. گرمازدگي آغاز اين بيماري ناگهاني بوده و دفعتاً بيمار بيهوش مي‌شود و دماي بدن وي بالا مي‌رود علت بيماري ناتواني مرکز تنظيم حرارت در مغز بوده و براي درمان بايد پوست را سريع خنک نمود و مرطوب نگاه داشت يا شخص را درآب سرد غوطه ور ساخت. ضعف گرمايي اين بيماري با اظهار ناراحتي بيمار از ضعف، خستگي و سرگيجه شروع مي‌شود و علائمي چون کار نامرتب دستگاه گوارش ملاحظه مي‌شود دماي بدن بالا مي‌رود و نبض تند مي‌زند پوست مرطوب مي‌شود و علت بيماري ضعف گردش خون در جبران مايعات از دست رفته مي‌باشد. محرک‌هاي قبلي و عروقي و سرم نمکي براي درمان توصيه مي‌شود. - روشهاي عمومي کنترل گرما در محيط کار - کنترل گرماي تابشي 4- صدا پيشرفت و توسعه فناوري استفاده وسيع از ماشين‌آلات را باعث شده و در نتيجه، بشر در زندگي روزمره و شغلي خود با آشفتگي‌هاي ناخوشايند آکوستيکي روبرو شده است. مطالعات نشان مي‌دهد که تراز شدت صدا در جوامع ارتباط مستقيم با ميزان جمعيت دارد در نتيجه در جوامع صنعتي و شهري مردم و نيروي کار بيشتر در معرض اين پديده قرار دارند. صوت يک انرژي مکانيکي است که توسط مکانيسم شنوايي قابل تشخيص است. طيف 20 تا 20000 هرتز امواج صوتي، را طيف شنوايي مي‌گويند فرکانسهاي کمتر از آنرا مادون صوت و بيش از اين طيف را ماوراء صوت يا فراصوت مي‌نامند فرکانسهاي گفتگوي روزانه حدود 500 تا 4000 هرتز مي‌باشد. صدا در انسان آثار مختلف و متعددي دارد بطوريکه از اثر روي اندام بينايي (کاهش عکس‌العمل به نور) سيستم تعادلي (گيجي، تهوع)، اثرات عصبي و گوارشي، رواني، فيزيولوژيک عمومي (ضربان قلب، فشارخون) تا ناراحتي‌هاي اجتماعي ا در بر مي‌گيرد. اشخاصي كه در كارگاههاي مختلف صنعتي مانند صنايع سنگين، موتورجت، چكشهاي پنوماتيك (جك هاي باري و دژبر) ، مته هاي برقي پر سروصدا و ماشين هاي برش سروكار دارند و كارگراني كه به فلزكاري، صاف كاري، آهنگري، نجاري و غيره مشغولند در معرض ضايعات جبران ناپذير گوش قرار دارند. واحد شدت صوت بل مي باشد كه مقياس ديگر آن دسي بل (dB) است. dB =10-12 w/m2 سطوح صوت برخي از منابع توليد صدا در جدول زير آمده است: ميزان حد مجاز تحمل سروصدا در روز به شرح زير است: اصولاً صداهاي 35 تا 55 دسي بل طبيعي هستند و حد تحمل صدا طبق نظريه (Spieth) براي كار فكري 75 دسي بل و در كار غير فكري 85 دسي بل است. اثر سروصدا روي کارگران: اثر رواني: عصبانيت، تحريک پذيري. مطالعه نشان مي‌دهد که منازعات و اختلافات خانوادگي در کارگان که در محيطي پر سروصدا کار مي‌کنند بيشتر است. اثر روي شنوايي: تشخيص صدا و جهت صدا دشوار مي‌شود افت شنوايي: در اين حالت فرکانس آستانه شنوايي افزايش مي‌يابد که در ابتدا موقتي (Temporary Threshold shift ) و در صورت تکرار دائمي (Permanent Threshold shift Pts) خواهد بود. عواملي مانند سابقه کار، نژاد، تغذيه و بيماري نيز در اين امر دخيل است. پاره‌اي از مسموميت‌ها (اکسيد کربن، جيوه، فسفر، سرب) و برخي داروها مانند استروپتومايسين (Streptomycin) نيز مي‌تواند به افت شنوايي منجر شود چگونگي فرايند شنوايي صوت بصورت امواج مكانيكي و ارد گوش مي شود و پرده گوش را تحريك مي كند توسط مركز شنوايي درك مي شود و در گوش داخلي به امواج الكتريكي تبديل مي شود و به مغز مي رود. ويژگي هاي فيزيولوژيك امواج صوتي •بلندي يا شدت صوت •ارتفاع يا فركانس صوت : انسان فركانس هاي بين 20 تا 20000 هرتز را مي شنود و فركانس صحبت روزمره بين 500 تا 000 4هرتز است. •طنين يا شكل ارتعاشات امواج با فركانس زياد و بلند براي گوش دردناك هستند. بطوريكه در فركانس هاي بالاتر از 4000 هرتز گوش بتدريج آسيب مي بيند و دچار عارضه شنيدن صداي دائمي Tinnus مي شود كه روي اعصاب آثار ناگوار مي گذارد. صداي انفجار نيز ممكن است به پارگي پرده يا ايجاد خونريزي داخل صماخ شود و گاهي گسيختگي زنجيره استخواني را به وجود آورد. آسيب ديدگي گوش داخلي غير قابل بازگشت است. آثار سروصدا •عوارض رواني وعصبي : اين اثر به مشخصات فيزيكي (فركانس، فشار و شدت صدا) دارد و بطور كلي سروصداي زياد باعث كاهش تمركز اعصاب و فعاليت هاي مغزي شده، روي سلسله اعصاب اثر مي گذارد و علائمي نظير سردرد، سرگيجه، ضعف عمومي، بي خوابي و عصبيت ظاهر مي شود و تداوم آن عوارض رواني ايجاد مي كند. •تداخل در ارتباطات •خستگي و كاهش راندمان كار •اثر فيزيولوژيك : شامل كاهش شنوايي (كري موقت يا دائم) درد گوش، بالا رفتن فشارخون، زخم معده قدرت شنوايي بر حسب شدت صوت كاهش و كنترل سروصدا مي توان براي كاهش و كنترل سروصدا در كارگاههاي صنعتي از روشهاي تعويض وسايل كار، استفاده از ماشين هاي بدون سروصدا، استفاده از روش هاي معمول مانند روغنكاري، تعويض قطعات فرسوده استفاده از قطعات لاستيكي استفاده نمود. همچنين استفاده از گوشي ها و كلاههاي مخصوص توصيه مي شود. بطور كلي براي حذف سروصداهاي مزاحم مي توان از روش جذب صدا (مانند وسايلي براي تخفيف ارتعاشات و جذب در سقف ها و ديوارها) و عايق كردن صدا (جدا كردن كانونهاي صدا از بقيه محيط) و از بين بردن صدا در منبع (روغنكاري، اتوماتيك كردن بخشهاي مختلف، سيستم ارتباطي مناسب براي جلوگيري از صحبت با صداي بلند، استفاده از كف پوش مناسب، بي صدا كردن حمل بار مثلاٌ چرخ بجاي اصطكاك) استفاده كرد. 5- ارتعاشات وسايل و ابزارهاي داراي ارتعاش (نظير مته برقي، چكش بادي و غيره) به بافت هاي نرم دستها صدمه زده و در مفاصل دستها، بخصوص مچ و آرنج توليد درد مي نمايد. علاوه بر آن در اندامهاي كاركناني كه با لوازم بادي و اره هاي زنجيري كار مي كنند كيستها، حفره ها و تغييرات استئوپروز ( )پديد مي آيد. همچنين رنگ پريدگي انگشتان بر اثر ارتعاش ضايعه ديگري است. براي ايمني در قبال ارتعاشات حاصل از لرزش امواج صوتي جداكردن محل قسمتهاي متحرك و دوار و مرتعش از ساير قسمتها، نصب ماشين ها و دستگاههاي متحرك بر تكيه گاههاي منعطف، نصب چرخهاي لاستيكي زبر برخي دستگاهها، عدم استقرار افراد روي قسمتهاي مرتعش، آموزش براي استفاده صحيح از دستگاههاي مرتعش و كاهش مدت كار روزانه يا منقطع كردن مدت كار پيشنهاد مي شود. ارتعاش در محيط کار انرژي ارتعاشي از بيشتر تجهيزات و ماشين‌آلات به بدن افرادي که با آنها کار مي‌کنند منتشر مي‌شود. اين انرژي مکانيکي آسايش را مختل مي‌کند، بازده کار را کاهش مي‌دهد و اعمال فيزيولوژيک بدن را دچار اختلال مي‌کند. وسايل و ابزارهايي نظير مته برقي و چکش بادي بيشترين صدمه را در بين وسايل توليد کننده ارتعاش به بدن و بويژه بافت‌هاي نرم در مفاصل دستها، مچ و آرنج وارد نموده و توليد درد مي‌نمايند. کيست‌ها، حفره‌ها و رنگ‌پريدگي انگشتان از جمله صدمات ارتعاشات مي‌باشد. ارتعاشات در بدن اصولاً ارتعاشات مکانيکي در محدوده 1 تا 2000 هرتز، متناظر با سرعت‌هاي دوراني 60 تا 120000 دور در دقيقه مي‌باشد که حتي در محدوده 1تا 20 هرتز نيز براي شاغلين، زيان‌آور محسوب مي‌شود و سبب برهم زدن اعمال طبيعي مي‌گردد. بدن انسان معادل يک دستگاه ارتعاشي پيچيده است که در اثر بعضي از بسامدها به حال تشديد در مي‌آيد. نتيجه بسياري از اثرات فيزيولوژيک ناشي از ارتعاشات در بدن به پديده تشديد بستگي دارد. “مهندسي کنترل ارتعاش” در بدن امروزه پيشرفت زيادي کرده است. يکي از انواع بيماري ارتعاش بيماري حرکت مي‌باشد که در دريا به درياگرفتگي مشهور است. تکان‌هاي آهنگين يا نا منظم در موارد شديد با سردرد، سرگيجه، اختلال دستگاه گوارش و ديگر ناراحتي‌هاي عمومي همراه است. آثار ارتعاشات در دست و پا وسايل و ابزارهاي هواي فشرده و بادي که در ساختمان، معدن، سنگبري استفاده مي‌شود انرژي ارتعاشي زيادي توليد مي‌کند و به دست و بازوها منتقل مي‌شود. آسيب در موج نرم، کاهش کلسيم در استخوان‌هاي کف دست، استئوآرتريتOsteoarthritis) ) مفاصل و آسيب‌هاي عروقي مي‌تواند ناشي از اين ارتعاش‌ها باشد. جذب انرژي ارتعاشي با بسامد 30 تا 300 هرتز توسط نسوج به پديده سپيد انگشتي (white finger) منجر مي‌شود (ناشي از کم خوني موضعي انگشتان). درد، خارش، مور مور شدن و تورم از نتايج کار با اين دستگاه‌هاست که در سرما تشديد مي‌شود. استانداردهايي که براي کنترل ارتعاشات بکار مي‌رود مبتني بر حفظ بازده کار، سلامت يا ايمني (تعيين حداکثر گذاري) و حفظ راحتي و آسايش مي‌باشد. ميراکردن ارتعاش تمام بدن •با استفاده از فنربندي‌هاي مناسب، صندلي‌هاي روغني و بادي صورت مي‌گيرد. http://iranianhse.mihanblog.com/post/12
|
کانال تلگرام موسسه: