|
همان گونه كه در صفحات قبل نيز اشاره شده است، شناسايي، ارزشيابي و كنترل جزء اصول كلي بهداشت حرفه اي به منظور دستيابي به اهداف آن قلمداد مي شود. البته در اين سال ها جزء چهارمي را تحت عنوان «پيش بيني» به اين اصول افزوده اند كه مقدم بر سه جزء پيشين بعنوان اصول بهداشت حرفه اي شناخته مي شود. الف:شناسايي همانگونه كه مي توان پيش بيني كرد، هيچگونه عامل تهديد كننده و مخاطره آميزي را براي سلامت نمي توان تحت كنترل در آورد مگر آنكه پيش از هر چيزي به شناخت آن مبادرت شده باشد. بنابراين اولين اولين گام در عمليات اجرايي بهداشت حرفه اي شناسايي است. با توجه به آموزش و مسئوليت هاي يك متخصص بهداشت حرفه اي، كار شناسايي مخاطرات بهداشتي محيط كار به عهده وي مي باشد. كار شناسايي معمولا از طريق يك بازديد مقدماتي و پي بردن به خصوصيات كلي شرايط محيط كار انجام مي پذيرد. براي اين منظور مي توان از شيوه ها و راهكارهاي مختلفي كه عمدتا در دسترس و ساده هستند، استفاده كرد. براي مثال مي توان از اطلاعات موجود در سوابق و پرونده ها استفاده كردو يا با بازديد از محيط ها و فرآيندها به عملياتي كه در هر مرحله انجام مي پذيرد پي برد. درك عملياتي كه در حال انجام است، شناسايي منابع احتمالي خطر را آسان خواهد ساخت. همچنين هر زمان كه فرآيندي تغيير يافته و يا اصلاح گردد، متخصص بهداشت حرفه اي بايد در جستجوي شناسايي مخاطرات بالقوه بهداشتي ناشي از تغيير ياد شده باشد. تهيه فهرستي از مواد شيميايي در محيط كار از ديگر شيوه هاي ساده شناسايي مخاطرات بهداشتي است. براي اين منظور بايد ليستي كليه مواد اوليه، بينابيني و محصولات نهايي تهيه كرد. مطالعه پرونده پزشكي كارگران نيز مي تواند در صورت مشاهده علائم خاصي در آنها، بازگوكننده انواع مخاطرات موجود در محيط كار باشد. و بالاخره اينكه، عموما كسي بهتر از اپراتور هر دستگاه و فرآيند نسبت به مخاطرات آن فرآيند و دستگاه آگاه نيست. بنابراين، با آموزش كارگران شاغل و كسب آگاهي از آنها مي توان به مخاطرات موجود پي برد. با انجام اين مرحله، خصوصيات كلي كار و محيط كار شناسايي شده و بدنبال آن مي توان با در نظر گرفتن عواملي مانند شدت خطر، تعداد افراد در معرض و نوع كار، مخاطرات مختلف را بر حسب اهميت آنها اولويت بندي كرده و مقدمات مرحله اجرايي دوم را فراهم كرد. ب-ارزشيابي پس از شناسايي، نوبت به ارزشيابي دقيق مخاطرات ناشي از مواجه كارگران با عوامل زيان آور مي رسد. پس از تكميل ارزشيابي، متخصص بهداشت حرفه اي قادر به برآورد يا تعيين ميزان خطري است كه در نتيجه آن عامل در محيط كار شكل مي گيرد. متخصص بهداشت حرفه اي بايد طي فرآيند ارزشيابي حداقل به سوالات زير پاسخ دهد: خطر داراي چه ماهيتي است؟ آيا از نوع انرژي است مثلا نور، ارتعاش، سروصدا،دما و غيره يا اينكه بصورت موادي است كه در نتيجه تماس مخاطره آميز خواهند بود مانند تركيبات شيميايي، آلاينده هاي هوا( نظير گرد و غبار، دود، مه، ميست،...) يا عوامل ميكروبي و نظاير آن. شدت مواجهه چقدر است؟ تعيين اين موضوع، جديت خطر را روشن خواهد ساخت. متخصص بهداشت حرفه اي بايد ميزان مواجهه يا ميزان احتمال آن را از طريق اندازه گيري تعيين نمايد. آيا ميزان آن بيش از مقادير مجازي است كه از سوي سازمان هاي ذيصلاح تعيين شده يا خير. پاسخ اين سوال از طريق مقايسه مقادير اندازه گيري شده با ميزان مجاز توصيه شده از سوي مقامات ذيصلاح( مانند مقادير آستانه مجاز شغلي تعيين شده توسط معاونت سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي) انجام مي پذيرد. اطلاعات بيشتر در اين خصوص در مبحث عوامل شيميايي زيان آور ارائه شده است. لازم به توضيح است كه اندازه گيري با اهداف گوناگوني مانند تعيين ميزان و شدت خطر، تعيين افراد در معرض، محل هاي آلوده و بالاخره تعيين كارايي اقدامات كنترلي بكار رفته و يا موجود در محيط ممكن است انجام پذيرد. طول مدت مواجهه چقدر است؟ مدت زماني كه نيروي كار با يك عامل زيان آور در تماس است، يكي از فاكتورهاي بي نهايت مهم و تعيين كننده در ميزان مخاطرات محسوب مي شود. مدت زمان مواجهه به همراه مقدار عامل زيان آور، شدت مواجهه نيروي كار با عامل مذبور را تعيين خواهد كرد و بدين ترتيب متخصص بهداشت حرفه اي از طريق مقايسه آن با مقادير مجاز، مخاطره آميز بودن مواجهه را تعيين مي نمايد. راه ورود يا مواجهه با عامل زيان آور چيست؟ بطور كلي سه راه اصلي براي ورود مواد به بدن وجود دارد استنشاق(كه عمده ترين راه ورود مواد شيميايي به بدن را در محيط هاي كار به خود اختصاص مي دهد). پوست دستگاه گوارش(حائز كمترين اهميت از جنبه مواجهه شغلي در خصوص ورود مواد به بدن محسوب مي شود). حساسيت هاي فردي افراد در معرض چيست؟ بطور كلي واكنش افراد در برابر موادي كه با آنها مواجه مي شوند يكسان نيست. مثلا برخي از افراد در صورت مواجهه با مواد حساسيت زا از خود واكنش شديد بروز مي دهند حال آنكه ديگران هيچگونه واكنشي را از خود نشان نمي دهند. بنابراين به دنبال كسب پاسخ كافي در خصوص پنج سوال فوق كه عمدتا با استفاده از اندازه گيري توسط ابزارهاي سنجش انجام مي پذيرد، متخصص بهداشت حرفه اي قادر خواهد بود كه برنامه هاي مربوط به كنترل را متمركز نموده و از پرداختن به موضوعات غيرضروري و فاقد اولويت اجتناب نمايد. اندازه گيري ها معمولا به دو صورت محيطي و بيولوژيك انجام مي شوند كه هر يك به نوبه خود به اشكال متفاوتي به مورد اجرا در مي آيند. ج: كنترل پس از مقايسه ميزان عامل زيان اور با استانداردهاي مربوطه و در نظر گرفتن برخي عوامل موثر(مانند شرايط كار، قابليت هاي جسمي و فيزيولوژيك نيروي كار و...) بسته به نتيجه اي كه از فرايند ارزشيابي بدست آمده است، متخصص بهداشت حرفه اي اقدامات كنترلي مناسب را انتخاب خواهد نمود. اين موضوع ممكن است از عم هرگونه اقدام كنترلي تا اصلاح كامل يك فرايند متفاوت باشد. به بياني ديگر، ارزشيابي ممكن است نشاندهنده آن باشد كه فرايند مورد مطالعه تحت شرايط كاري مورد بررسي فاقد هرگونه خطري براي سلامت نيروي كار است، بنابراين خطر بالقوه اي وجود نداشته و شايد اقدامات محدودي به منظور افزايش اطمينان از بي خطري فرايند انجام پذيرد. اما از سوي ديگر، ارزشيابي ممكن است گوياي خطري جدي باشد كه در اينصورت اقدام فوري را جهت حذف عامل مخاطره آميز طلب مي نمايد. براي چنين منظوري از اقدامات كلي كنترلي مانند جايگزيني، محصورسازي، جداسازي، تهويه، وسايل حفاظت فرديو غيره ميتوان استفاده كرد.
عوامل زيان آور محيط كار انسانها به دليل انواع آلودگي هاي موجود در آب، خاك و هوا يا در نتيجه شرايط غير بهداشتي حاكم از نظر تغذيه، مسكن، آموزش و غيره در معرض عوامل و شرايط زيان آوري قرار دارندكه سلامت آنها را به خطر مي اندازد. نيروهاي كار بخشي از كل جمعيت هستند كه علاوه بر مخاطرات نامبرده، سلامت آنها به مقياس گسترده اي تحت تاثير شرايط موجود در محل كار آنها هم قرار دارد. بنابراين هدف در بهداشت حرفه اي تامين محيط شغلي سالم است بطوريكه سلامت كارگران را حفظ نموده و بر بازده كار بيافزايد. عوامل زيان آور موجود در محيط كار به اشكال مختلفي طبقه بندي و مورد مطالعه قرار مي گيرند كه در يكي از متداولترين آنها اين عوامل در پنج گروه به شرح زير طبقه بندي شده اند: عوامل فيزيكي زيان آور مانند صدا، گرما، سرما، ارتعاش، روشنايي، پرتوها، فشارو.. عوامل شيميايي زيان آور نظير انواع مواد شيميايي سمي و آفتكشها كه با برخي از بيماريها و مسموميتهاي ناشي از كار همراهند. عوامل زيست شناختي شامل ويروسها، ريكتزياها، باكتريها، قارچها، انگلها عوامل روانشناختي زيان آور شامل مخاطرات ناشي از ناتواني فرد در تطابق با محيط كار عوامل مكانيكي زيان آور و ايمني كار مانند وضعيت نامناسب بدني در زمان كار با ابزارها و ماشين آلات ( موضوع علم ارگونومي) و يا وقوع حوادث و ايجاد جراحات ناشي از عدم رعايت نكات ايمني در كار با ابزارها و ماشين آلات( موضوع علم ايمني). نمونه ديگري از طبقه بندي عوامل زيان آور بر حسب انواع اثرات متقابل انساني در محيط كار است. اساسا سه نوع اثر متقابل در محيط كار وجود دارد اثر متقابل انسان و عوامل محيطي ( عوامل بيماريزاي فيزيكي، شيميايي، زست شناختي) اثر متقابل انسان و انسان اثر متقابل انسان و ماشين هر يك از عوامل و اثرات متقابل فوق قادرند در صورت خروج از شرايط قابل قبول و عدم تحمل فيزيولوژيكي انسان به عوارض و آسيبهايي منجر گردند.
استراتژي‌هاي بهداشت حرفه‌اي :
ايجاد مرکز بهداشت کار در واحدهاي کارگري بالاي 500 نفر
ايجاد خانه بهداشت کارگري در واحدهاي 499-50 نفر کارگر
ايجاد پست امداد کارگري در واحدهاي کارگري بين 49-20 نفر کارگر
ادغام بهداشت حرفه اي در نظام شبکه (بهداشتي و درماني )
اجراي طرح ضربتي نظارت و پايش بر بهداشت محيط کار و کارگري کارگاههاي زير 20 نفر کارگر اجراي طرح صنوف ((پيگيري در رعايت موازين بهداشت حرفه‌اي از طريق رابطين بهداشتي))
آموزش خانوارها به رعايت موازين بهداشت حرفه‌اي به کمک رابطين بهداشتي
پيشگيري و کنترل عوامل زيان آور محيط کار
توسعه و تشديد طرح بقا (بهداشتي نمودن کارگاههاي قاليبافي)
طرح رعايت موازين بهداشت حرفه‌اي در پايانه‌هاي مسافربري
طرح رعايت موازين بهداشت حرفه‌اي در جايگاههاي پمپ بنزين‌ها
هماهنگي با ادارات ذيربط (دادگستري، جهاد، اداره کار و تامين اجتماعي، تعريزات، محيط زيست و ... )
پروفايل ايمني شيميايي ( کنترل و نظارت بهداشتي بر سموم و مواد شيميايي استان http://iranianhse.mihanblog.com/post/107
|
کانال تلگرام موسسه: