موارد قانوني
ماده 85 قانون کار : براي صيانت نيروي انساني و منابع مادي کشور ، رعايت دستورالعملهايي که از طرف شوراي عالي حفاظت فني و وزارت بهداشت و درمان تدوين مي شود براي کليه کارگاهها ، کارفرمايان و کارگران و کارآموزان الزامي مي باشد .
تبصره : کارگاههاي خانوادگي نيز مشمول مقررات اين فصل بوده و مکلف به رعايت اصول فني و بهداشت کار مي باشد .
ماده 88 قانون کار : اشخاص حقيقي که به ساخت يا ورود و عرضه ماشين مي پردازند مکلف به رعايت موارد ايمني و حفاظتي مناسب مي باشند .
ماده 91 قانون کار : کارفرمايان و مسئولان کليه واحدها موضوع ماده 85 اين قانون مکلف اند براساس مصوبات شوراي عالي حفاظت فني براي تامين حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محيط کار وسايل و امکانات لازم را تهيه و در اختيار آنان قرار داده و چگونگي کاربرد وسايل فوق الذکر را به آنان بياموزند و در خصوص رعايت مقررات حفاظتي و بهداشتي نظارت نمايند .
ماده 95 قانون کار : مسئوليت اجراي مقررات و ظوابط فني و بهداشت کار بر عهده کارفرما يا مسئولين واحدهاي موضوع ذکر شده در ماده 85 قانون کار خواهد بود . هرگاه در کارگاه بر اثر عدم رعايت مقررات مذکور از سوي کارفرما يا مسئولين واحد حادثه اي رخ دهد شخص کارفرما مسئول مذکور از نظر کيفي و حقوقي و نيز مجازاتهاي مندرج در اين قانون مسئول است .
ماده 52 قانون کار : در کارهاي سخت و زيان آور و زير زميني ساعات کار نبايد بيش از ساعات در روز و 37 در هفته تجاوز نمايد .
ماده 17045 آيين نامه حفاظت و بهداشت کار : هرگاه در محيط کار صداها شديد و مداوم باشد اشخاصي که در آن محيط کار مي کنند بايستي از وسايل حفاظتي پرده گوش استفاده نمايند . و همچنين طبق ماده 17046 آيين نامه حفاظت و بهداشت کار حفاظ پرده گوش داراي شرايط ذيل باشد :
أ- همه روزه تميز باشند مگر انواعي که پس از يکمرتبه استعمال بايد دور انداخته شوند .
ب- قبل از آنکه شخص ديگري از آن استفاده نمايد ضد عفوني گردد .
ماده 17046 آيين نامه حفاظت و بهداشت کار : وسيله حفاظتي گوش ها در مقابل جرقه ، ذرات فلزات و ساير اجسام خارجي بايد از نوع توري زنگ نزن ، محکم و سبک با دور چرمي باشد که از پشت سر توسط فنر تسمه اي قابل تنظيم روي گوشها مستقر گردد .
ماده 17048 آيين نامه حفاظت و بهداشت کار : در مواقعي که دستگاه حفاظ گوش مورد استفاده قرار نمي گيرد بايد در جعبه مخصوص نگهداري شود تا در اثر تماس با روغن و چربي و ساير مواد خراب نشود .
تعريف صوت
صوت شکلي از انرژي است که توسط سازوکار شنوايي قابل تشخيص است و به بيان ساده صورت هر چيزي است که شنيده مي شود .
محدوده فرکانس قابل درک براي انسان بين 16 – 20000 هرتز است . امواج خارج از اين محدوده فرکانس را مادون صوت و ماواء صوت نامند .
انواع صوت از نظر مشکل امواج
1- صوت ساده : شامل يک موج سينوسي ساده است . اين موج در طبيعت وجود نداشته و در آزمايشگاه و براي مصارف خاص توليد مي شود .
2- صوت مختلط دوره اي : در اين امواج يک فرکانس اصلي و چند فرکانس فرعي وجود دارد که با هم رابطه منظم و نوعا از پيش طراحي شده دارند . اين امواج اثر نا خوشايندي ندارند . اصوات موسيقي ، اصوات موجود در طبيعت و مکالمه از اين دسته اند .
3- اصوات مختلط غير دورهاي : در اين دسته رابطه معين يا پيش بيني شده اي بين طول موجها و نيز در فرکانس و دامنه امواج وجود ندارد . اين اصوات عموما نا خاسته ، نا خوشايند و تا حدودي اجتناب ناپذير هستند . در صنعت يکي از راههاي اتلاف انرژي اين گروه از اصوات است .
کميتهاي اندازه گيري صوت )
توان صوت : مقدار انرژي صوتي است که در واحد زمان در منبع صوتي توليد مي شود که برحسب وات بيان مي گردد.
زمان S ) ) / انرژي( J ) = توان( W )
شدت صوت : مقدار انرژي صوتي است که در واحد زمان از واحد سطح مي گذرد . سطح مذکور عمود بر راستاي انتشار موج صوتي است . واحد آن وات بر متر مربع W/M^2 است . هرچه شدت صوت بيشتر باشد ، احساس صدا شديدتر خواهد بود .
I ( W / M^2 ) = W/A
فشار صوت : فشار در هر نقطه نيروي وارد بر سطح است . P = F / A فشار صوت بر حسب پاسگال Pa = N / M^2 در سيستم MXS و واحد متعارق آن در فيزيک صوت ، و در سيستم CGS ميکروبار Mbar ( din / cm^2 ) است .
1Pa = 10 Mbar
اثرات صدا بر انسان
صدا بصورت امواج مکانيکي مي تواند در کل بدن از جمله دستگاه شنوايي تاثير سوء داشته باشد . البته اين تاثير از نظر اپيدميولوژيک زماني مي تواند اهميت داشته باشد که سبب اختلال فيزيولوژيک در بدن نمايد . در محيط هاي کاري نيز از اين ديدگاه صدا مورد توجه قرار ميگيرد .
اثرات صدا بر انسان از چند جنبه مورد توجه قرار ميگيرد :
1- صدمه به دستگاه شنوايي : اين صدمات به طور عمده شامل چند اثر مي باشد که عبارتند از :
· افت موقت شنوايي ( TTS ) و افت دائم شنوايي ( PTS ) ، اين دو تحت عنوان کلي افت شنوايي ناشي از صدا ( NIHL ) Noise Induced Hearing Loss بيان مي شود .
· ضربه صوتي ( َAcouslic Throuma )
· وزوز گوش ( Tinitus )
2- تداخل با کلمه : در صورت وجود صداي زمينه مخصوصا در فرکانس هاي حدود مکالمه ( 1000- 4000 ) هرتز مي تواند ادتباط بيت افراد را از طريق کلامي مختل سازد و باعث بروز اشتباه و نيز حوادث گردد .
3- اثر روي اندام بينايي : در مواجهه با صدا ، کنترل تطابق و تعقيب اشياء به هم مي خورد و عکس العمل به نور کم مي شود .
4- اثر بر سيستم تعادلي ( گيجي ، تهوع ، اختلال در راه رفتن )
5- ناراحتي اجتماعي مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعي و خانوادگي .
6- اثرات عصبي : اثر بر دستگاه گوارش اختلالات و حتي دردهاي شکمي و ترشح زياد اسيد معده و تشديد بيماريهاي مرتبط .
7- اثرات فيزيولوژيکي عمومي : صدا مي تواند باعث تحريک عصبي شده ، ضربان قلب ، فشار خون و مصرف اکسيژن و تعداد تنفس را افزايش دهد که اين تغييرات بر عملکرد دستگاههاي بدن اثر نامطلوبي دارد.
8- اثرات جانبي : شامل کاهش راندمان کار ، افزايش ريسک حوادث .
استانداردهاي صدا
اصولا در بيان حد مجاز صدا يک تراز معين در مقياس A براي 8 ساعت کار روزانه و 40 ساعت کار هماهنگي اعلام گرديده و حد سقفي براي مواجهه تير آستانه دردناکي يا 140 دسي بل اعلام شده است . در صورتي که کارگر بيش از تراز مجاز مواجه داشته باشد زمان مواجهه وي بايد کاهش يابد . بطور فراردادي به ازاي افزايش 2 يا 3 يا 5 دسي بل فشار صوت مدت زمان مواجه نصف مي گردد. اين شيوه را تحت عنوان قاعده 2 يا 3 يا 5 دسي بل بيان مي نمايند .
مهمترين مقادير توصيه شده براي تراز مجاز فشار صوت و زمان مواجهه با صدا در جدول نيز آمده است . استاندارد مورد پذيرش در ايران براساس توصيه کميته فني بهدشت حرفه اي کشور تراز فشار صوت 85 دسي بل با قاعده 3 دسي بل است . بر اساس استاندارد 85 دسي بل با قاعده 3 دسي بل زمان مجاز مواجهه از طريق رابطه زير تعيين مي شود .
Ta(hr) = 8 / [ 0.33 * (SPL – 85) ]
Ta = مدت زمان مجاز مواجهه روزانه بر حسب (hr)
SPL = تراز فشار صوت ((db
تراز فشار صوت مجاز براي 8 ساعت کار روزانه و 40 ساعت هفتگي dbA | قاعده براي نصف شدن مدت زمان مواجه db | سازمان يا کشور توصيه کننده يا بکار گيرنده |
90 | 3 | NIOSH |
90 | 5 | OSHA |
90 | 3 | ISO و BOSH کشورهاي اروپايي و بلوک شرق |
85 | 3 | ACGIH و کميته فني بهداشت حرفه اي ايران |
حد سقفي 115 | حد سقفي 140 | |
روش اندازه گيري و ارزيابي صدا
براي اندازه گيري و ارزيابي صدا ، شناخت کامل نسبت به روشهاي اندازه گيري ، خصوصيات محيط کار و چگونگي کارگر اهميت دارد . مهمترين نکاتي که بايد قبل از اقدام به اندازه گيري و ارزيابي در نظر گرفته شود شامل موارد زير است:
هدف اندازه گيري :
1- اندازه گيري محيطي صدا
2- اندازه گيري و مشخص نمودن ميزان مواجهه کارگر
3- اندازه گيري بمنظور معين نمودن منابع اصلي توليد صدا
4- اندازه گيري صداي يک دستگاه معين براي اهداف صنعتي ( مثلا عيب يابي و بازرسي فني )
5- اندازه گيري براي مشخص نمودن آناليز فرکانس
6- اندازه گيري براي تعيين روش چگونگي کنترل صدا
وسيله اندازه گيري :
وسايل اندازه گيري براساس نوع هدف متفاوت است . از دستگاه تراز سنج صوت براي اندازه گيري تراز فشار صوت طراحي گرديده است . هر تراز منبع صوت داراي حداقل سه بخش اساسي است :
1- ميکروفن در سه نوع مختلف
· ميکروفن کيريستالي : که از کيريسالهاي پيشرو و کوارتز الکتريک تشکيل شده است . اين کيريستالها داراي خاصيتي مي باشند که وقتي به آنها فشار وارد کنند جران الکتريکي به آنها وصل شود جريان مکانيکي مي دهند در واقع اين کريستالها يک نوع مبدل هستند که انرژي الکتريکي را به مکانيکي تبديل مي کنند و بالعکس .
· ميکروفن ديناميکي : اساس اين ميکروفن ها از نظر ساختماني يک سيم پيچ است که در يک ميدان مغناطيسي قرار دارد که اين ميکروفن ها به ميدان الکتريکي و مغناطيسي حساس است ولي حساسيت پاييني به درجه حرارت دارد .
· ميکروفن خازني : اين ميکروفن از يک خازن تشکيل شده است که صفحات جوش آن ديافراگمي است که تحت کشش يا فشار تغيير کمان پيدا مي کند . فشار صوت وارد بر آن مي تواند علت تغيير فاصله دو صفحه جوش شده و ظرفيت خازني را تغيير دهد اين ميکروفن در برابر ميدانهاي الکتريکي و مغناطيسي و همچنين فشار مقاوم بوده ولي به رطوبت هوا حساس مي باشد .
2- پردازشگر
شامل تقويت کننده پالس ، کاهش دهنده شبکه سرعت پاسخ دستگاه و مدارهاي محاسب براي منظورهاي خاص مي باشد .
3- نمايشگر
نمايشگر دستگاه تراز سنج صوت مي تواند عقربه اي يا ديجيتالي باشد که دقت آن در نوع ديجيتالي بيشتر بوده .
براي اندازه گيري به منظور ناحيه بندي ، که مناطق احتياط و خطر در کارگاه را معلوم مي کند اندازه گيري تراز فشار صوت در شبکه توزين فرکانس A و براي آناليز فرکانس صوت از شبکه C يا lin همراه با آناليزور مي توان کمک گرفت . در شبکه lin مقدار نمايش داده شده دقيقا برابر با تراز واقعي فشار صوت است .
کاليبراسيون :
قبل از هر بار اندازه گيري بايد از صحت و دقت کار دستگاه ترازسنج صوت مطمئن شد که براي کاليبره کردن ابتدا کاليبراتور را روي ميکروفن دستگاه قرار مي دهيم و بعد با زدن دکمه و قرار دادن آن روي 104 دسي بل دستگاه نيز همان 104 دسي بل را نشان دهد و بعد دکمه را روي 94 قرار مي دهيم که بايد دستگاه همان 94 دسي بل را نشان دهد که اگر نشان ندهد در غير اينصورت با پيچ کوشتي روي عدد خاص کاليبره مي شود . لازم به تذکر است هر دستگاهي به روش خود کاليبره مي شود ولي اکثر به روش بالا کاليبره مي شوند البته بعضي از دستگاهها وجود دارد که اتو کاليبره هستند .
روشهاي اندازه گيري صوت :
روشهاي اندازه گيري سروصدا يا بر حسب تغييرات زمان سروصدا مي باشد که ماکزيمم و مينيمم سروصداي محيط در ساعات کار مشخص مي شود و يا بر حسب توزيع مکاني مي باد که خود شامل موارد زير است :
1- روش ايستگاه بندي : تقسيم کارگاه مورد اندازه گيري به مربع هاي1*1 ،2*2 ،3*3 ، 4*4، 5*5، که برحسب وسعت کارگاه و نحوه چيدمان ديستگاهها انتخاب مي شود و اندازه گيري در مرکز مربع ها انجام مي شود . در اندازه گيري صوت در کارگاههاي تا 50 متر مربع به نواحي با ابعاد يک متر، کارگاههاي تا 100 متر مربع به نواحي با ابعاد 2 متر و کارگاههاي وسيعتر را به نواحي با ابعاد حداکثر 5 تر تقسيم بندي مي شود ، البته همانطور که گفته شد بصورت انتخابي مي باشد . در اين اندازه گيري ايستگاههايي که در آن دستگاه قرار دارد مورد اندازه گيري قرار نمي گيرند . ايستگاهاي تعيين شده مي بايد هر کدام با شماره خاصي مشخص شده باشند تا بتوان به راحتي مورد بررسي قرار داد .
2- روش Random : انتخاب اندازه گيري بصورت اتفاقي با فاصله حداقل 0.5 متر از ديوار و 1متر از دستگاه شعاعهاي فرض با اندازه 45 درجه از مرکز منبع که در فواصل يک متري بر روي شعاعهاي اندازه گيري صورت مي گيرد . در پايان نقاط داراي تراز شدت صوت يکسان بهم متصل شده تا مناطق صوتي از يکديگر مجزا گردند . اين روش عموما براي اندازه گيري سروصدا حول محل کار کارگر مورد استفاده قرار مي گيرد .
پس از ايستگاه بندي و مشخص شدن ميزان سروصدا در هر ايستگاه در نقشه ترسيم شده از کارگاه با استفاده از 12 استاندارد B.S و ANSI رنگ آميزي نمود که رنگ آميزي در سطح کارگاه به ترتيب شامل موارد زير است که به شرح هر کدام مي پردازيم :
1- محدوده ايمن (Safe Zone)
در اين مناطق صدا از حد مجاز ايمنيdb a 70 کمتر است و در نقشه صوتي سبز رنگ است .
( محدوده ايمن (S.A) db a 70 > SPL – سبز رنگ )
2- محدوده بهداشتي (Hygiene Zone)
در اين نواحي صدا در محدوده db a 80 – 70 است و در نقشه صوتي به رنگ آبي است .
3- محدوده هشدار (Warning Zone)
در اين مناطق صدا در محدوده db a 90 – 85 است و در نقشه صوتي با رنگ زرد تعيين مي گردد .
4- محدوده خطر (Danger Zone)
در اين منطق صدا بالاتر از db a90 است و همه موسسات بين المللي اين تراز را مخاطره آميز مي دانند و در نقشه به رنگ قرمز است .
در اندازه گيري محيطي صدا نکات زير بايد مراعات گردد:
1- ابتدا کروکي اختصاصي کارگاه را تهيه نمود .
2- کارگاه را به مربع هاي مورد نظر تقسيم بندي کرد .
3- اندازه گيري در مرکز مربع انجام گردد .
4- مراکزي که بر روي دستگاهها يا وسايل قرار گرفته اند در اندازه گيري حذف شده و نقاط کور محسوب مي شوند .
5- طبق استاندارد ، صدا سنج در ناحيه شنوايي کارگران ( افراد ايستاده ) 160 سانتي متر و در افراد نشسته 120 سانتي متر قرار بگيرد .
6- زاويه ميکروفن با زاويه 75 درجه نسبت به خط عمود و 15 درجه نسبت به خط افقي دور فاصله 50 سانتي از خود قرار بگيرد .
7- پس از اندازه گيري ، به منظور تعيين چگونگي شرايط توزيع مکاني انرژي صوتي مي توان با استفاده از استاندارد BS و ANCI نقشه کارگاه را رنگ آميزي نمود .
اندازه گيري تراز فشار صوت در فرکانسهاي مختلف :
از آنجا که صدا در صنايع مختلط است و از بسامدهاي مختلف تشکيل شده است لذا از اين رو اندازه گيري تراز کلي صدا به تنهايي براي ارزيابي کافي به نظر نمي رسد بنابر اين از روش آناليز فشار صوت در هر فرکانس استفاده مي شود اين محل داراي مزيتهاي بسياري مي باشد از جمله :
· بدليل اينکه جاذبهاي مختلف صدا براي فرکانسهاي خاص بيشترين ميزان جذب را دارند ، با تعيين تراز فشار صوت در فرکانسهاي مختلف در انتخاب مناسب جاذب هاي صوتي مي توانيم اقدام کنيم .
· همچنين گوشهاي مختلف هر کدام در فرکانسهاي مختلف ، کاهندگي مختلفي دارند . بنابر اين باز هم با تجزيه صدا در فرکاسهاي مختلف در انتخاب گوشي هاي حفاظتي مناسب مي توانيم اقدام کنيم .
· همچنين بدليل اينکه افت شنوايي شغلي از فرکانسهاي خاصي شروع مي شود با کاهش صدا در فرکانسهاي مذکور مي توانيم از آسيب به گيرنده هاي اين فرکانسها جلوگيري کنيم .
منبع : http://behdasht-herfei1388.blogfa.com/post-47.aspx
کانال تلگرام موسسه: