به گزارش زيست آنلاين ميزان فرسايش خاک در ايران حدود 16.7 تن در هکتار است که اين ميزان حدود سه برابر ميانگين جهاني است، براي پديده فرسايش خاک در منطقه و جهان رتبه بندي وجود ندارد، اما ميانگين شاخص جهاني فرسايش پنج تا 6 تن در هکتار است.
خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها، کاهش بارندگي و در پي آن فعاليت هاي بي ضابطه انساني در طبيعت موجب شده است پديده توسعه بيابان نه تنها در ايران بلکه در دنيا با شتاب زيادي پيش رود.
توسعه بيابان در کنار خشکسالي و کاهش منابع آبي و سفره هاي زير زميني جامعه جهاني را بر آن داشت تا يک روز را به مقابله با توسعه بيابان اختصاص دهد از اين رو سازمان ملل متحد بعد از راه اندازي کميته بين دولتي براي تدوين کنوانسيون بين المللي مقابله با بيابان زايي (UNCCD)، بعد از سه سال تلاش يعني 17 ژوئن 1994 مصادف با 27 خرداد اين کنوانسيون را تاسيس کرد.
از آن زمان به بعد 17 ژوئن برابر با 27 خرداد به عنوان روز جهاني بيابان زدايي در سراسر جهان نام گذاري شده است و اين روز در کشورهاي مختلف گرامي داشته مي شود.
اين روز هر ساله با شعارهاي مختلفي همراه است و شعار امسال اين روز ' امنيت غذايي در گرو حفظ خاک سالم' تعيين شده است که نشان از اهميت داشتن خاکي سالم براي سلامت بشريت دارد.
اين نشان مي دهد مساله توسعه بيابان فقط مشکل ايران نيست بلکه بيشتر کشورهاي جهان درگير آن هستند.
**مناطق بياباني ايران
آمارها نشان مي دهد ايران با 2.1 درصد خشکي هاي جهان، 3.08 درصد مناطق بياباني جهان را به خود اختصاص داده است در واقع 61 درصد از مساحت کشور در اقليم خشک و نيمه خشک قرار دارد که 3.1 برابر درصد جهاني است.
20 ميليون هکتار از اکوسيستم بيابان تحت تاثير فرسايش باد است، از اين مقدار 6.4 ميليون هکتار در محدوده کانون هاي بحراني است که در 182 منطقه، 97 شهرستان و 18 استان پراکنده است، اين شرايط باعث شده است که بيش از 20 درصد مساحت کشور را مناطق بياباني تشکيل دهد.
در حال حاضر سرانه بيابان در کشور نيم هکتار است، در حالي که سرانه جهاني آن 0.22 هکتار است.
ايران با داشتن 11 اقليم از 13 اقليم در جهان و با 8 هزار گونه گياهي و هزاران گونه جانوري جزو 5 کشور اول جهان از لحاظ تنوع زيستي است اين در حالي است که سرانه ايران در بيابان دو برابر جهان است.
توسعه بيابان در کشور پديده نوظهوري را رقم زده است که به نام ريزگردها در حدود 20 استان کشور جولان مي دهد و عرصه را بر مردم تنگ کرده است.
تا چندي پيش گفته مي شد منشا 90 درصد ريزگردها خارجي و از کشورهاي عراق، عربستان و عمان است اما اکنون وضعيت حوضه هاي آبي کشور به ويژه تالاب ها به وضعي رسيده است که اين معادله در حال معکوس شدن است زيرا چندي پيش که تهران درگير ريزگردها شده بود مسوولان اعلام کرده بودند 90 درصد منشا اين ريزگردها داخلي بوده است.
بنابراين توجه به مهار اين روند با استفاده از روش هاي مختلف از جمله درختکاري، مالچ پاشي و مديريت صحيح منابع آب از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.
حسن پسنديده مديرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محيط زيست به خبرنگار علمي ايرنا گفت: در حال حاضر ميزان فرسايش خاک در ايران حدود 16.7 تن در هکتار است که اين ميزان حدود سه برابر ميانگين جهاني است.
وي افزود: براي پديده فرسايش خاک در منطقه و جهان رتبه بندي وجود ندارد، اما ميانگين شاخص جهاني فرسايش پنج تا 6 تن در هکتار است.
وي ادامه داد: کشورهايي که نسبت به بهره برداري پايدار از منابع آب و خاک و محيط زيست اقدام و از فعاليت هايي که منجر به جلوگيري از تخريب و فرسايش خاک مي شود، ممانعت مي کنند، خاک پايدار و حاصلخيزتري نيز دارند.
پسنديده گفت: عوامل آبي و بادي منابع طبيعي فرسايش خاک هستند که توسعه ناپايدار و فعاليت هاي غير اصولي منابع انساني در سرعت تخريب خاک و فرسايش آن نقش قابل ملاحظه اي دارد.
وي اظهار کرد: از بين رفتن پوشش گياهي، چراي بي رويه، قطع درختان، کشاورزي ناپايدار، تغيير کاربري اراضي زراعي و باغات و مديريت ناپايدار منابع خاک از عوامل فرسايش خاک محسوب مي شوند.
مدير کل دفتر آب و خاک سازمان محيط زيست افزود: اجراي طرح هاي انحرافي منابع آب و تغيير جريان طبيعي آب، خشکاندن تالاب ها و عدم توجه به حق آبه هاي زيست محيطي طبيعت و مواردي مانند تغييرات اقليمي و خشکسالي نيز بر سرعت فرسايش تاثير قابل توجهي دارد.
وي تاکيد کرد: مديريت پايدار منابع خاک، حفاظت جنگل ها و مراتع و اجراي طرح هاي جنگلداري و مرتع داري، آبخيزداري، آبخوان داري و عدم تخريب سرزمين در کاهش روند فرسايش خاک بسيار موثر است.
وي گفت: براي تشکيل لايه اي نازک از خاک بستگي به موقعيت زماني، مکاني و اقليمي بين 100 تا 10 هزار سال طول مي کشد، لذا ضرورت دارد براي منابع ارزشمند خاک و بر اساس کارکرد و کاربري هاي مختلف سرزمين و طبق ظرفيت و توان اکولوژيک طبيعت از منابع خاک بهره برداري شده و از فعاليت هاي ناپايدار جلوگيري کرد.
پسنديده افزود: حفاظت مراتع و جنگل ها و جلوگيري از بيابان زايي، مديريت خاک، اجراي طرح هاي تثبيت شن هاي روان، مالچ پاشي و استفاده از بادشکن در جلوگيري از توفان هاي شني بسيار موثر است.
وي تاکيد کرد:استفاده از دانش و علوم روز دنيا و مطالعات کشورهاي توسعه يافته و تجربيات حاصل از اجراي طرح هاي موفق مي تواند در پيشبرد اهداف حفاظت خاک و جلوگيري از فرسايش بسيار موثر باشد که کشور ما هم از اين تجارب بين المللي استفاده مي کند.
وي به تصويب لايحه خاک در هيات دولت اشاره کرد و گفت: اجرايي شدن اين مصوبه گامي در جهت توجه هر چه بيشتر به حفظ خاک به عنوان منبع حياتي ارزشمند براي انسان و ساير موجودات است.
در جلسه سي ام فروردين ماه امسال هيات دولت لايحه حفاظت از خاک به تصويب هيات وزيران رسيد.
پسنديده دراين باره گفت: سازمان حفاظت محيط زيست با توجه ويژه به موضوع خاک در سال 93 با مشارکت سازمان ها و دستگاه هاي اجرايي ذيربط لايحه خاک را تدوين کرد.
وي اظهار کرد: مفاد اين لايحه پس از نشست هاي مستمر کارشناسي، تخصصي، علمي و مديريتي تهيه و به هيات دولت تقديم شد بعد از آن در کميسيون هاي تخصصي، حقوقي و فرعي دولت نيز مورد بررسي قرار گرفت و در نهايت 30 فروردين ماه يعني همزمان با روز جهاني زمين پاک به تصويب هيات وزيران رسيد.
پسنديده توضيح داد: در اين لايحه دو بخش اصلي فرسايش و آلودگي خاک تدوين شده به طوري که راهبردها، سياست ها و خط مشي مديريت، حفاظت و بهره برداري پايدار از منابع خاک، معيارها و شاخص هاي آلودگي و تخريب خاک و اصول فني بهره برداري پايدار حسب کاربري هاي مختلف منابع خاک کشور اجرا شود.
همچنين خداکرم جلالي رييس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري کشور از تخصيص اعتبار 300 ميليارد توماني از محل هدفمندي يارانه ها براي اجراي عمليات بيابان زدايي در کشور خبر داد و گفت: با توجه به عنايت دولت به مسايل زيست محيطي 10 برابر بودجه عمليات بيابان زدايي سال گذشته، بودجه در نظر گرفته شده است.
وي که در همايش روز جهاني مقابله با بيابان زايي سخن مي گفت، افزود: در حال حاضر صد درصد اقليم ايران خشک است که 20 درصد آن را مناطق بياباني تشکيل مي دهد که از اين ميزان، 20 ميليون هکتار از مناطق بياباني تحت فرسايش بادي قرار دارد.
به گفته وي، بيش از 7.5 ميليون هکتار را کانون هاي بحران تشکيل مي دهند که نياز ضروري است تا اين کانون هاي بحران کنترل شوند.
وي افزود: در همين راستا سازمان جنگل ها طرح کنترل سه ميليون هکتار کانون بحران درجه يک، چهار ميليون هکتار عمليات آبخيزداري و سه ميليون هکتار عمليات بيابان زدايي را تهيه کرده که اميدواريم با عنايت دولت يازدهم نسبت به رفع مشکلات زيست محيطي اين مورد نيز مورد توجه قرار گيرد.
وي از ديگر اقدامات مقابله با بيايان زدايي، در کشور را کنترل بحران ريزگردها در خوزستان و حوزه درياچه اروميه برشمرد و گفت: در همين راستا امسال براي کنترل کانون هاي بحران درخوزستان مبلغ 100 ميليارد تومان و در حوزه درياچه اروميه 60 ميليارد تومان به اين بخش اختصاص يافت که ارقام نشان مي دهد اعتبارات امسال عمليات بيابان زدايي در کشور بيش از اعتبارات کل سازمان جنگل، مراتع و آبخيزداري باشد.
منبع:ايرنا
کانال تلگرام موسسه: