(A) گازي كه در دما و فشار محيط، غلظت 13 درصد (حجمي) يا كمتر آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي كند.
(B) گازي كه در دما و فشار محيط، غلظت بالاتر از 12 درصد حجمي آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي كند. • مايعات قابل اشتعال به مايعاتي اطلاق مي شود كه دماي احتراق آنها پائين تر ازF ?100 (?C 37.8) باشد. • جامداتقابل اشتعال موادي هستند به غير از عوامل قابل انفجار و تركيدن كه در اثراصطكاك، جذب رطوبت و تغيير خودبخودي ماهيت شيميايي، به شدت آتش مي گيرند ومسبب ايجاد مخاطرات جدي مي شوند. استفاده از اطلاعات موجود در MSDS (برگه اطلاعات ايمني مواد شيميايي) يك ماده شيميايي بهترين مرجع برايتعيين قابل اشتعال بودن آن است. علاوه بر اين، بر روي برچسب مواد قابلاشتعال اين مطلب قيد شده است.
نكاتي كه هنگام كار كردن با مواد قابل اشتعال بايد رعايت شود :
الف : مواد قابل احتراق را از مكانهاي ذيل خارج كنيد : - محيطي كه از شعله مستقيم و سطوح بسيار داغ (Hot Plate) استفاده مي شود. - محيطي كه دستگاههاي مكانيكي و الكتريكي نامطمئن در حال كار كردن است. (بدليل احتمال جرقه زدن( ب : مواد قابل اشتعال بايد در كابينت هاي مخصوص نگهداري اين مواد قرار داشتهباشند، اين كابينت ها بايد از منابع شعله و حرارت دور باشند، يا در يكمكان مخصوص كه به همين منظور درنظر گرفته شده نگهداري شوند. ج : به منظور پيشگيري از ايجاد الكتريسيته ساكن كف آزمايشگاه از جنسي باشد كه توليد الكتريسيته نكند. د : سيگار كشيدن ممنوع درآزمايشگاههايي كه با مواد شيميايي قابل اشتعال سروكار دارند، در صورتي كهيخچال يا فريزر وجود دارد بايد توسط متخصصين ذيربط تأييد شود كه خطر ايجادجرقه و آتش سوزي توسط آنها وجود ندارد.
مواد خورنده
مواد خورنده به موادياطلاق مي شود كه در صورت تماس با نسوج و بافتهاي زنده به طريق شيمياييباعث تخريب يا تغيير غيرقابل بازگشت در آنها مي شود. نمونه هاي زيادياز اين مواد در آزمايشگاهها وجود دادند. از مثالهاي آشناي آن اسيدهاي قويو بازهاي قوي هستند. اكسيدكننده هاي قوي نيز مي توانند سبب سوختگي و صدمهبه چشمها و پوست شوند. شيشه هايي كه مواد خورنده در آن نگهداري مي شوندبايد در يك ظرف ديگر قرارداده شده و در مكاني نگهداري شود كه هواي آنتهويه مي شود.ظرف ثانويه مي تواند از جنس پلاستيك يا مشابه آن باشد. ظرف ثانويه علاوه بر اينكه از نشست كردن و ريختن مواد خورنده جلوگيري مي كند، سبب پيشگيري از خوردگي وسايل فلزي ديگر نيز مي شود. برگهاطلاعات ايمني يك ماده شيميايي (MSDS)، بهترين منبع براي تعيين خورندهبودن آن است. بعلاوه اينكه، بر روي برچسب مواد شيميايي خورنده اين موضوعقيد شده است.
مواد اكسيدكننده اكسيدكنندهها عواملي هستند كه سبب آتش سوزي مي شوند يا به گسترش اشتعال ساير موادكمك مي كنند، در نتيجه يا آتش مي گيرند و يا سبب آزاد شدن اكسيژن، ياگازهاي ديگر مي شوند. نمونه هايي از مواد اكسيدكننده عبارتند از : نمكهاي پرمنگنات مانند پرمنگنات پتاسيم (KMnO4) اسيد نيتريك غليظ (HNO3) نيترات آمونيوم (NH4 NO3) تركيبات هيپوكلريت و هيپوهاليد مانند وايتكس يد و ساير هالوژنها كلريت ها- كلراتها مانند كلرات سديم (NaClO4) و پركلراتها آمونيوم سريم(IV) نيترات تركيبات كرم(VI) مانند H2CrO4 ،H2Cr2O7 ، و ساير كروماتها و دي كروماتها پيريدينيوم كلرو كرومات پراكسيدها سولفواكسيدها اوزون اسميوم تتراكسايد نيتروس اكسايد(N2O). مواداكسيد كننده در صورت تركيب شدن با مواد قابل اشتعال تشكيل مواد قابلانفجار ميدهند. در نتيجه مواد اكسيدكننده بايد دور از حلالها در مكاني سردو بدور از رطوبت نگهداري شوند.( اين مواد در زير كاسه دستشويي نگهدارينشود) با مراجعه به برگه اطلاعات ايمني ماده شيميايي (MSDS) ماده اكسيدكننده مي توان صحيح ترين شيوه نگهداري را بكار برد.
Contact with combustible material may cause fireليست مواد اكسيد كننده اي كه در صورت در صورت تماسبا مواد قابل اشتعال سبب آتش سوزيميشود Explosive when mixed with combustible material. ليست مواد اكسيد كننده اي كه درصورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب انفجارميشود
مواد واكنش پذير با آب
مواد واكنش پذير با آب آن دسته از موادي هستند كه شديداً با آبواكنش داده و ضمن ايجاد گرما توليد گازهاي قابل اشتعال يا سمي مي كنند. بيشترينمواد واكنش پذير با آب در آزمايشگاههاي شيمي وجود دارد، اما تعدادي ازهيدريدها و فلزات قليايي مانند سديم ممكن است در ساير آزمايشگاههاي مراكزتحقيقات هم وجود داشته باشد. نمونه هايي از مواد واكنش پذير با آب عبارتند از :
كلسيم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- فلزات سديم، پتاسيم و ليتيم. - اينگونه مواد بايد در مكاني سرد و خشك نگهداري شوند. هرگز آنها را در زير دستشويي نگهدري نكنيد. - به منظور پيشگيري از واكنش فلزات قليايي با بخار آب موجود در هوا، اين فلزات بايد در روغنهاي معدني (يا نفت) نگهداري شود. استفادهاز اطلاعت موجود در برگه اطلاعات ايمني(MSDS) مواد واكنش پذير با آببهترين منبع اطلاعاتي براي شيوه صحيح نگهداري و كاركردن با آنهاست.
مواد آتشگير (Pyrophoric Materials) مواد آتشگير به موادي اطلاق مي شود كه به طور خودبخود در هوا (دماي پائين تر ازC ?40 ) مشتعل مي شوند. مواد آتشگير عموماً با آب واكنشپذير هستند و در صورت تماس با آب يا هواي مرطوب آتش خواهند گرفت. نگهداريو جابجا كردن مواد آتشگير بايد در ظرفي كه فضاي آن از گاز آرگون يانيتروژن (به استتثناء چند مورد) پرشده است انجام شود.
روش ايمن نگهداري مواد آتشگير
محلولهاي آتش گير مقادير كم محلولهاي آتشگير را در شيشه هايي كه درپوش آن از جنس PTFE (Polytertrafluoroethylene) مي باشد نگهداري مي كنند. مقادير زيادترآن در سيلندرهاي فلزي (مانند سيلندر گاز) نگهداري مي شود كه يك سوزن مخصوصبه دريچه خروجي آن وصل مي شود و بوسيله يك سرنگ كاملاً خشك، هواي داخلسيلندر با يك گاز بي اثر (آرگون يا نيتروژن) جايگزين مي شود.
موادجامد آتشگير جامدهاي آتشگير در جعبه هاي مخصوصي كه بوسيله گاز بي اثر پرشدهاند نگهداري مي شوند، اين جعبه ها فوق العاده گران قيمت هستند. بنابراينبعضي از اين مواد به شكل محلول فروخته مي شوند و بعضي ديگر در ظروف حاويروغن معدني (پارافين و ..) يا حلالهاي هيدروكربني سبك نگهداري مي شوند. جامدهايآتشگير خفيف (مانند ليتيم آلومينيوم هيدريد يا سديم هيدريد) را مي توانبراي مدت زمان كوتاه در هواي معمولي جابجا كرد، اما براي نگهداري طولانيمدت بايد در ظروفي كه فضاي آن با يك گاز خنثي (آرگون يا نيتروژن) پر شدهاست، نگهداري شود.
معدوم كردن مواد آتشگير معدوم كردن مقادير كم مواد آتشگير و ظروف خالي آن را بايد با دقت فراوان و با سردكردن باقيمانده اين مواد انجام داد. - موادي كه واكنش پذيري كمي دارند را در مقادير زيادي از يك حلال بي اثرمانند هگزان رقيق كرده و ظرف آن را در حمام يخ قرار داده و قطره قطره بهآن آب سرد اضافه كنيد. - موادي كه واكنش پذيري زياد دارند: محلول رقيقياز آن را به آهستگي به يخ خشك اضافه كرده و با افزودن يك ماده كه واكنشپذيري ملايمي با ماده آتشگير دارد و همچنين در يخ خشك منجمد نمي شود (مانند دي اتيل اتر، استون، ايزوپروفيل الكل و متانولي كه مقدار جزئي آبداشته باشد) خنثي سازي انجام مي شود.
ليست مواد آتشگير
مواد جامد 1- ذرات ريز فلزاتي مانند : منيزيم – كلسيم- زيركونيم- اورانيوم 2- فلزات قليايي (سديم – پتاسيم( 3- هيدريدهاي فلزي يا غيرفلزي (دي بوران – سديم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- اورانيوم تري هيدريد( 4- واكنشگرهاي گرينيارد(RMg X) 5- مشتقات آلكيله شده هيدريدهاي فلزي و غيرفلزي (مانند دي اتيل آلومينوم هيدريد- بوتيل ليتيم- تري متيل آلومينيوم). 6- كربونيل هاي فلزي (مانند دي كبالت اكتاكربونيل- كربونيل نيكل( 7- كاتاليزورهاي هيدروژناسيون مانند رنه نيكل 8- فسفر سفيد يا زرد 9- پلوتونيوم 10- متان تلورول (CH3 TeH)
موادي كه توليد پراكسيد مي كنند مواد شيميايي هستند كه بهمرور زمان يا در اثر تماس با هوا توليد كريستالهاي پراكسيد مي كنند كه بهضربه حساس هستند. عمومي ترين تركيبات شيميايي كه توليد پراكسيد مي كنندعبارتند از دي اتيل اتر و تتراهيدروفوران (THF)، وقتي كه درب اين مواد بازشد نمي توان از توليد پراكسيد در آنها جلوگيري كرد مگر اينكه بعد از آن درظرفي نگهداري شوند كه هواي داخل آن گاز بي اثر باشد. ( كه عملاً نشدنياست(. به اين دليل، توصيه مي شود، تمام موادي كه توليد پراكسيد مي كننددر هنگام دريافت كردن تاريخ زده شده و به شكل دوره اي ميزان پراكسيد توليدشده در آنها با استفاده از تست هاي مخصوص ارزيابي شود. به عنوان يك اقداماحتياطي، فقط مقاديري از اين مواد كه در يك آزمايش در حال اجرا استفاده ميشود در آزمايشگاه نگهداري كنيد (نه بيشتر)
مطالعه برگ اطلاعات ايمني مادهشيميايي ‹‹ MSDS ›› موردنظر، بهترين منبع اطلاعاتي براي انجام اقداماتصحيح هنگام كار و نگهداري آن است. طبقه بندي مواد شيميايي كه به مرور زمان توليد پراكسيد مي كنند گروه I : تركيبات غيراشباع، خصوصاً آنهايي كه جرم مولكولي كمي دارند و ممكن استشديداً پليمريزه شده و بطور اتفاقي شروع به توليد پراكسيد كنند. اينتركيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نكنيد.
اسامي تعدادي از تركيبات شيميايي گروه I
آكريليك اسيد
تترا فلئورو اتيلن
آكريلو نيتريل
وينيل استات
بوتا دي ان
وينيل استيلن
كلروبوتا دي ان (كلروپرن(
وينيل كلرايد
كلروتري فلئورواتيلن
ونيل پيريدين
متيل متا آكريلات
وينيليدين كلرايد
استيرن
گروه II : اينگروه شامل تركيباتي هستند كه در هنگام تلغيظ شدن (بوسيله تقطير يا تبخير) خطر توليد پراكسيد دارند. مقدار پراكسيد در اين تركيبات بايد در صورتتلغيظ شدن يا رسيدن به يك غلظت مشخص اندازه گيري شود. اين تركيبات رابيشتر از 12 ماه نگهداري نكنيد.
اسامي تعدادي از تركيبات شيميايي گروه II
استال
دي اكسان (P-dioxane)
كومن (ايزو پروپيل بنزن)
اتيلن گليكول دي متيل اتر (glyme)
سيكلو هگزن
فوران
سيكلو اوكتن
متيل استيلن
سيكلو پنتن
متل سيكلو پنتان
دي استيلن
متيل-1- بوتيل كتون
دي سيكلو پنتا دي ان
تترا هيدرو فوران
دي اتيلن گليكول دي متيل اتر(diglym)
تترا هيدرو نفتالين
دي اتيل اتر (ether)
وينيل اتر
گروه III: پراكسيد توليد شده توسط اين تركيبات حتي بدون تغليظ شدن ممكن است منفجر شود. اين تركيبات را بيشتر از سه ماه نگهداري نكنيد.
تركيبات آلي
تركيبات غير آلي
دي ونييل اتر
پتاسيم (فلزي)
دي ونييل استيلن
پتاسيم آميد
ايزو پروپيل اتر
سديم آميد
ونييليدن كلرايد
مايعات و گازهاي سرمازا(Cryogenic)
تركيبات سرمازا(Cryogenic) : گازهايي هستند كه در دماهاي پائين به مايع يا جامد تبديل شده اند. نمونههايي از اين تركيبات سرمازا عبارتند از : هليوم مايع، نيتروژن مايع،اكسيژن مايع و يخ خشك (دي اكسيد كربن جامد(. خطراتي كه بدليل استفادهاز تركيبات سرمازا(Cryogenic) ممكن است رخ دهد عبارتند از : صدمات بافتي ( به شكل يخ زدن بافت به علت سرما)، ايجاد خفگي بدليل جانشين شدن اينتركيبات با اكسيژن موجود در هوا، احتمال انفجار بدليل نوسانات فشار در ظرفنگهداري. خطر ديگري كه هنگام استفاده از هيدروژن مايع، هليم مايع، وبويژه نيتروژن وجود دارد تغليظ شدن اكسيژن مايع است، كه اگر اكسيژن مايعبا مواد قابل اكسيد شدن تماس پيدا كند امكان انفجار وجود خواهد داشت.
نكات ذيل هنگام استفاده از تركيبات سرمازا (Cryogenic) بايد رعا يت شود :
• نگهداري و كار كردن با مواد سرمازا(Cryogenic) بايد در مكاني كههواي آن به خوبي تهويه مي شود انجام گردد. (از نگهداري و كاركردن با اينمواد در فضاهاي كوچك و درب بسته اجتناب كنيد(. • به عنوان يك اقدام پيشگيرانه هميشه موقع جابجاكردن يا كار كردن با مواد سرمازا از دستكش مخصوص استفاده كنيد. • موقع تخليه ماده سرمازا يا بازكردن درب ظرف آن بايد ماسك محافظ صورت پوشيده شود. • حملو نقل مواد سرمازا(Cryogenic) بايد به شيوه صحيح و تأييد شده انجام گيرد (مثلاً استفاده از ظروف دو جدارة مخصوص). بايد مراقبت نمود كه شيوه كارباعث افزايش بيش از حد گاز و بالارفتن فشار نشود. • در صورت استفادهاز بالابرهاي برقي براي انتقال مواد سرمازا بايد درب ظروف مورد استفادهكاملاً سفت و محكم بوده و حداكثر ظرفيت آن يك ليتر (براي مواد مايع) يا يككيلوگرم (براي مواد جامد) باشد.
مواد منفجر شونده تركيب قابل انفجار تركيبي است كه در صورت قرار گرفتن در معرضضربه ناگهاني، فشار يا دماي بالا، سبب آزادكردن مقادير زيادي حرارت و گازبا فشار زياد به محيط مي شود. جدول زير نام موادي است كه در صورت تركيبشدن با يكديگر توانايي توليد ماده منفجرشونده را دارند. اين واكنشگرها بهشكل عمومي در آزمايشگاهها موجود است. - استون + كلروفرم در حضور يك باز - استون + مس ، نقره جيوه يا نمكهاي آنها - آمونياك (محلولهاي آبي آمونياك)+CL2، Br2، I2 - كربن دي سولفيد + سديم آزيد - كلر + يك الكل - كلروفرم يا تتراكلريد كربن + پودر آلومينيوم يا منيزيم - شاركول + عامل اكسيد كننده - دي اتيل اتر + كلر - دي متيل سولفوكسيد + يك آسيل هاليد ، SOCl2 يا POCl3 - دي متيل سولفوكسيد + Cro3 - اتانول + كلسيم هيپوكلريت - اتانول + نيترات نقره - اسيد نيتريك + استيك اسيد يا استيك انيدريد - پيكريك اسيد + نمك يك فلز سنگين مانند سرب، جيوه يا نقره - اكسيد نقره + آمونياك + اتانول - سديم + هيدروكربن كلردار - سديم هيپوكلريت + آمين
پروژه هاي ساختماني و عمراني به دليل تغييرات زيادي که به طور روزمره و با پيشرفت فيزيکي پروژه در نيروي انساني، ماشين آلات، شرايط و محيط و ماهيت کار قطعا يکي از صنايع با ريسک بالاست. براساس آمارهاي رسمي بيش از 20 درصد حوادث ... بيشتر
سازمان هايي كه تمايل دارند از پتانسيل كاهش هزينه هاي حوادث به عنوان عامل افزايش سود در مجموعه خود استفاده نمايند، مي توانند با استقرار سيستم هاي OHSAS 18001 ، HSE-MS ايزو 14001 و .. بيشتر
رويکرد موسسه در حوزه آموزش فراهم نمودن تسهيلات آموزشي ارزان قيمت براي عموم جامعه با هدف ارتقاي دانش و آگاهي افراد در جهت تامين سلامتي و ايمني نيروي انساني، حفاظت از دارايي ها، منابع طبيعي و ... بيشتر
پورتال HSE
کاريابي و استخدام
دانلودها
پورتال HSE در سال ۱۳۸۷ توسط موسسه و به عنوان بخشي از سايت موسسه راه اندازي شده است. همچنان که انتظار مي رفت پورتال HSE ...بيشتر
قطعا آگاهي يافتن به موقع از فرصت هاي شغلي براي افرادي که هنوز مشغول به کار نشده اند و يا افرادي که به دنبال فرصت هاي شغلي بهتري هستند ...بيشتر
بديهي است دسترسي آسان به منابع علمي، ضمن صرفه جويي در وقت تاثير بسزايي در بهبود كيفي و راندمان كاري علاقمندان به تحقيق و مطالعه، نويسندگان و مترجمان كتاب و مقالات خواهد داشت.