هدف و دامنه شمول:
هـدف از تدوين اين آئين‌نامه ايمن‌سازي محيط کار و محافظت از نيروي انساني و منابع مادي و پيشگيري از حوادث و بيماريهاي ناشي از کار در کليه کارگاههائي که عمليات جوشکاري و برشکاري گرم و فرايندهاي مرتبط با آن انجام مي‌گيرد، مي‌باشد.
مقـررات اين آئين‌نامه به استـناد ماده 85 قانون کـار جمهوري اسـلامي ايران تدوين گرديده است.
 

فصل اول ـ تعاريف
جوشکاري فلزات: عملياتي است که بوسيلة عواملي مانند حرارت، فشار و جريان الکتريسيته سبب ايجاد پيوستگي درفلز و يا فلزات مورد اتصال مي‌گردد.
قوس الکتريکي: با نزديک کردن دو قطب مثبت و منفي جريان برق، در لحظة کوتاهي قبل از برخورد، جرقه‌اي بوجود مي‌آيد که شعلة حاصل از آن جرقة کوتاه را قوس الکتريکي مي‌نامند.
جوشکاري با قوس الکتريکي: جوشکاري است که با کمک گرماي ناشي از قوس الکتريکي باعث ذوب و درهم پيوستن و آميخته‌شدن قطعات فلزي مي‌گردد.
جوشکاري مقاومتي: جوشکاري با فشار است که در آن گرماي لازم براي جوشکاري، توسط مقاومت ناشي از عبور جريان الکتريکي از منطقة جوش بين دو فلز تأمين مي‌گردد.
جوشکاري گازي: جوشکاري است که در آن منبع حرارتي لازم جهت ذوب فلز (فلز پايه يا مفتول پرکننده) از گرماي ناشي از سوختن يک گاز در مجاورت گاز اکسيژن، تأمين مي‌گردد.
برشکاري گرم: اين نوع برشکاري براساس بالا بردن دماي فلز تا حد مذاب با ايجاد شعله بوده و سپس توسط فشار گاز اکسيژن ماده مذاب را از محل خود خارج نموده تا ايجاد شيار برش صورت پذيرد.
 

فصل دوم ـ مقررات عمومي
ماده1ـ کليه عمليات جوشکاري و برشکاري بايد توسط افراد ماهر صورت پذيرد.
ماده2ـ کليه دستگاه‌ها و تجهيزاتي که براي جوشکاري و برشکاري بکار برده مي‌شوند، بايد به طور مرتب و بر اساس دستورالعمل‌هاي کارخانه سازنده مورد بازديد، آزمايش و دقت سنجي قرار گرفته و در صورت وجود نقص و يا فرسودگي، تعمير و يا از فرآيند کار خارج گردند.
ماده3ـ وضعـيت ايستائي دستگاه‌ها و تجهيزات جوشکاري و برشکاري بايستي به‌گونه‌اي باشد که از هرگونه حرکت اتفاقي جلوگيري به عمل آيد.
ماده4ـ مجوز کتبي انجام عمليات جوشکاري و برشکاري بايد توسط کارفرما يا نماينده وي صادر گردد.
ماده5 ـ مجوز انجام عمليات جوشکاري و برشکاري بايد حداقل نوع فرايند، مخاطرات شغلي، اقدامات کنترلي و مدت زمان انجام کار را در برگيرد.
ماده6 ـ کليه دستگاه‌ها و تجهيزات جوشکاري و برشکاري بايد بطور کاملاً ايمن نصب و بهره‌برداري گردد.
ماده7ـ کليه دستگاه‌ها و تجهيزات جوشکاري و برشکاري بايد در مکاني نگهداري و انبار شوند که از صدمات فيزيکي و شيميايي محافظت گردد.
ماده8 ـ روش انجام عمليات جوشکاري و برشکاري بايد به گونه‌اي باشد که علاوه بر فرد جوشکار يا برشکار، خطري براي ساير کارگران و يا افراد متفرقه در بر نداشته‌باشد.
ماده9ـ ديوارها و سطوح جانبي محل جوشکاري بايد به گونه‌اي باشد که بيشترين جذب تشعشعات مضر را داشته باشد.
ماده10ـ نصب پاراوان‌هاي غيرقابل اشتعال و متناسب با نوع کار در محل‌هاي جوشکاري و برشکاري براي حفاظت کارگران و افراد متفرقه الزامي است.
ماده11ـ فيلتر و پوشش بيروني در محافظ‌هاي دستي، عينکهاي جوشکاري و کلاه با شيلد (سپر) جوشکاري، بايد در مقابل پاشش مواد جوشکاري، سايش و خردشدن موضعي، مقاوم بوده و از جنس شيشه يا پلاستيک شفاف نسوز باشد.
ماده12ـ کلاه ايمني جوشکار يا برشکار بايد مجهز به سپر جوشکاري باشد بگونه‌اي که در هنگام بالا زدن فيلتر جوشکاري چشم‌ها و صورت کارگران را در برابر پرتاب ذرات سرباره محافظت نمايد.
ماده13ـ شماره تيرگي فيلترهاي مورد استفاده در انواع عمليات جوشکاري و برشکاري بايد متناسب با نوع عمليات و استاندارد باشد.
ماده14ـ عينکها و ماسکهاي‌جوشکاري (محافظ‌هاي‌دستي) بايد به خوبي نگهداري‌شده و همواره تميز و بدون عيب باشد.
ماده15ـ در هنگام جوشکاري يا برشکاري که احتمال ريزش جرقه، سرباره يا مواد مذاب از بالا بر روي بدن وجود دارد، استفاده از پوشش‌هاي نسوز الزامي است.
ماده16ـ اقدامات کنترلي بايد به نحوي انجام گيرد تا از انتشار آلاينده‌هاي ناشي از عمليات جوشکاري به ساير قسمتهاي کارگاه جلوگيري به عمل آيد.
ماده17ـ انجام کلية عمليات چربي‌زدايي يا تميزکاري با هيدروکربن‌هاي کلردار در کارگاههاي جوشکاري، برشکاري و فرآيندهاي مرتبط ممنوع است.
ماده18ـ اگر قطعه‌کاري با استفاده از حلال‌هاي چربي‌زدايي شده باشد، بايد پيش از شروع جوشکاري آن را کاملاً از باقيماندة حلال پاک و خشک نمود.
ماده19ـ جوشکاري و برشکاري در مکان‌هايي که مواد يا گازهاي قابل اشتعال يا انفجار وجود دارد، ممنوع است.
ماده20ـ کليه قسمت‌هايي که در اثر جوشکاري يا برشکاري احتمال وقوع آتش‌سوزي در آن‌ها وجود دارد بايستي از مصالح نسوز ساخته‌شده و يا با استفاده از روش‌هاي مناسب از ايجاد حريق جلوگيري به عمل آيد.
ماده21ـ هرگونه درز يا شکاف، حفره و پنجره‌هاي باز و يا شکسته در کف و ديواره‌هاي محل جوشکاري يا برشکاري بايد بطور مناسب پوشيده يا بسته‌گردند تا خطر ريزش يا پاشش ذرات ناشي از جوشکاري و برشکاري به طبقات زيرين و يا واحدهاي مجاور از بين برود.
ماده22ـ قبل از شروع عمليات جوشکاري و برشکاري در فضاهاي بسته و محدود بايد از تهوية مناسب محيط کار اطمينان حاصل نمود.
ماده23ـ در هنگام جوشکاري و برشکاري که تأمين سيستم تهويه مناسب امکان‌پذير نمي‌باشد، استفاده از تجهيزات مستقل تنفسي الزامي است.
ماده24ـ سيلندرهاي گاز و دستگاههاي جوشکاري و برشکاري بايستي همواره خارج از فضاهاي بسته و محدود مستقر گردد.
ماده25ـ لوله‌هاي مورد استفاده براي تهوية گازهاي خروجي ناشي از جوشکاري و برشکاري در فضاهاي بسته و محدود بايد از مواد غيرقابل اشتعال ساخته شده‌باشد.
ماده26ـ جوشکاري و برشکاري مخازن سربسته و يا حاوي مواد قابل اشتعال و انفجار ممنوع است.
ماده27ـ جوشکاري و برشکاري مخازني که قبلاً حاوي مواد قابل اشتعال و انفجار بوده و يا محتويات قبلي آن مشخص نمي‌باشد، بدون رعايت اصول ايمني و استانداردهاي مربوطه ممنوع است.
ماده28ـ کلية دستگاه‌ها و تجهيزات جوشکاري و برشکاري بايد داراي لوح مشخصات فني باشد.
ماده29ـ در پايان هر شيفت کاري عمليات جوشکاري و برشکاري، بايد اطراف محل کار بازرسي و فقط پس از اطمينان از عدم وجود جرقه، شعله و يا سرباره داغ محل کار را ترک نمود.

فصل سوم ـ جوشکاري و برشکاري با گاز
ماده30ـ تماس روغن، گريس و مواد قابل اشتعال و انفجار با کليه دستگاه‌ها و تجهيزات جوشکاري و برشکاري گازي ممنوع مي‌باشد.
ماده31ـ استفاده از گاز اکسيژن به عنوان جايگزين هواي فشرده ممنوع است.
ماده32ـ استفاده از شعله جهت انجام آزمايش نشتي گازها در سيلندرها و متعلقات آن ممنوع است.
ماده33ـ براي روشن نمودن مشعل جوشکاري و برشکاري بايد از فندک مخصوص آن استفاده نمود.
ماده34ـ در پايان کار و مواقعي که عمليات جوشکاري و برشکاري انجام نمي‌گيرد بايد دستگاه‌ها از منابع اصلي برق يا گاز جدا گردد.
ماده35ـ کليه محل‌هاي اتصال از سيلندر گاز تا مشعل را بايد قبل از روشن نمودن مشعل به روش‌هاي ايمن و توسط کارگران ماهر مورد آزمايش نشتي قرار داد.
ماده36ـ شيلنگ و اتصالات رابط بايد استاندارد بوده و فاقد نشتي، پوسيدگي و يا هر نوع نقص ديگري باشد.
ماده37ـ اتصالات و مهره‌هاي اتصال بايد قبل از استفاده مورد بررسي قرار گيرند و در صورت وجود هرگونه عيب يا نشتي، تعويض گردند.
ماده38ـ پرکردن سيلندرهاي اکسيژن و انواع گازها بايد توسط مراکز مجاز و معتبر صورت پذيرد.
ماده39ـ سيلندرهاي‌اکسيژن و انواع گازها بايد بصورت ادواري و براساس آئين‌نامه‌هاي حفاظتي و استانداردهاي ملي توسط کارفرما مورد بازديد و آزمايش قرار گيرد.
ماده40ـ کارخانجات و توليد‌کنندگان سيلندرهاي گاز و همچنين صنايع سيلندر پرکني مکلف به درج نام شيميايي و نام تجاري گاز بر روي بدنه سيلندر مي‌باشند، و استفاده از سيلندرهاي گاز که نام شيميائي و نام تجاري محتويات آن بر روي سيلندر درج نشده باشد، ممنوع است.
ماده41ـ استفاده از سيلندرهاي گاز و مولدهاي گاز استيلن که داراي آسيب‌ديدگي يا خوردگي بوده و يا در معرض آتش‌سوزي قرار داشته‌اند، ممنوع است.
ماده42ـ سيلندرهاي گاز نبايد در معرض صدمات فيزيکي، شيميايي و تابش مستقيم نور خورشيد و شرايط نامساعد جوي قرار گيرند.
ماده43ـ سيلندرهاي گاز بايد بطور قائم و مطمئن در جاي خود محکم گردند تا از افتادن احتمالي آنها جلوگيري شود.
ماده44ـ سيلـندرهاي گاز بـايد دور از مواد قابل اشتعال و انفجار نگهداري و استفاده گردد.
ماده45ـ نگهداري سيلندر اکسيژن در مکان توليد گاز استيلن ممنوع مي‌باشد.
ماده46ـ استفاده از اتصالات غير استاندارد، تبديل‌ها، وسايل غير ايمن و تنگ‌ها اکيداً ممنوع است.
ماده47ـ جابجايي سيلندرهاي گاز با اهرم کردن شير يا سرپوش حفاظتي آن ممنوع مي‌باشد.
ماده48ـ سيلندر گاز پر يا خالي نبايد بعنوان غلطک يا تکيه‌گاه استفاده گردد.
ماده49ـ سرپوش حفاظتي سيلندرهاي گاز بايد در جاي خود به طور محکم قرار گيرد مگر در مواردي که سيلندر گاز در حال استفاده مي‌باشد.
ماده50 ـ به منظور جلوگيري از بروز صدمات فيزيکي در هنگام جابجائي انواع سيلندرهاي گاز، استفاده از يک محفظه مناسب و ايمن الزامي است.
ماده51 ـ هنگامي که لازم است سيلندرها به ‌همراه رگلاتورهاي ‌متصل به آن جابجا شوند، بايد پس از بستن شير و قراردادن بر روي وسيله ايمن نسبت به جابجايي آنها اقدام نمود.
ماده52 ـ استفاده از سيلندر گاز بدون رگلاتور استاندارد ممنوع است.
ماده53 ـ گرم کردن کپسول و شير گاز مخزن استيلن توسط شعله ممنوع است و در صورت نياز، اين کار بايستي توسط آب گرم صورت گيرد.
ماده54 ـ رنگ شيلنگ‌ها بايد مطابق با استاندارد شماره3792 و رنگ بدنه سيلندرهاي گاز بايد براساس استاندارد شماره 712 موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران باشد.
ماده55 ـ بهره‌برداري از سيلندرهاي گاز فقط به صورت ايستاده مجاز است و به‌هيچ‌عنوان نبايد در حالت افقي يا وارونه از گاز داخل آن براي عمليات جوشکاري و برشکاري استفاده نمود.
ماده56 ـ قرار دادن اشياء بر روي انواع سيلندرهاي گاز ممنوع است.
ماده57 ـ قبل از جدا کردن رگلاتور از سيلندر گاز، بايد شير سيلندر گاز به طور کامل بسته شود.
ماده58 ـ سيلندرهاي گاز بايد دور از عمليات جوشکاري و برشکاري قرار گيرند تا شعله، سربارة داغ و جرقه به آن‌ها نرسد، در غير اين‌صورت مي‌بايست از موانع ضد آتش استفاده نمود.
ماده59 ـ استفاده از سيلندرهاي گاز به عنوان بخشي از مدار الکتريکي جوشکاري قوس الکتريکي ممنوع است.
ماده60 ـ در مکان‌هايي که گاز از طريق سيستم لوله‌کشي تأمين مي‌گردد، جنس لوله‌ها و کلية تجهيزات مرتبط بايد متناسب با نوع گاز و ايمن باشد، استفاده از رنگ‌ها و علائم هشدار دهنده براي مشخص شدن نوع گاز لوله‌کشي‌ها الزامي است.
ماده61 ـ سيلندرهاي گاز پر و خالي و همچنين سيلندر انواع گازها بايد جدا از يکديگر و در محل ايمن نگهداري شوند.
ماده62 ـ محل نگهداري و ذخيره‌سازي سيلندرهاي گاز مي‌بايست ضد آتش و مجهز به سيستم تهويه ايمن باشد.
ماده63 ـ استفاده از اتصالات مسي در عمليات جوشکاري و برشکاري با گاز استيلن ممنوع است.
ماده64 ـ هريک از لوله‌هايي که گاز را از مولد يا سيلندر به مشعل‌هاي جوشکاري و برشکاري انتقال مي‌دهد بايد مجهز به شير يکطرفة فشاري باشد.

فصل چهارم ـ عمليات جوشکاري و برشکاري با برق
ماده65 ـ در مکان‌هاي مرطوب که عمليات جوشکاري و برشکاري با قوس الکتريکي انجام مي‌گيرد، استفاده از دستکش، لباس و کفش عايق الکتريسيته و ديگر وسايل حفاظت فردي متناسب با نوع کار الزامي مي‌باشد.
ماده66 ـ در موقعيت‌هايي که احتمال تماس بدن جوشکار با هاديهاي برق‌‌دار وجود دارد، بايد اجزاي هادي عايق‌بندي گردد.
ماده67 ـ در فرآيندهايي نظير جوشکاري و برشکاري قوس پلاسما که از ولتاژهاي بالا استفاده مي‌شود، استفاده از عايق‌بندي مناسب و همچنين نصب علائم و تابلوهاي هشداردهنده و آموزش افراد الزامي مي‌باشد.
ماده68 ـ کلية تجهيزات جوشکاري و برشکاري قوس الکتريکي و مقاومتي ثابت يا سيار و همچنين قطعات کار بايد متصل به سيستم اتصال به زمين مؤثر باشد.
ماده69 ـ کليه قسمت‌هاي برق‌دار دستگاههاي جوشکاري و برشکاري قوس الکتريکي و مقاومتي و تابلوهاي برق آنها بايد به منظور جلوگيري از تماس تصادفي، محافظت گردد.
ماده70ـ مقدار جريان مورد استفاده در دستگاههاي جوشکاري و برشکاري قوس الکتريکي بايد متناسب با نوع کار انتخاب گردد.
ماده71ـ کابلهاي جوشکاري و برشکاري قوس الکتريکي بايد از نوع انعطاف‌پذير و متناسب با نوع کار باشد.
ماده72ـ قبل از آغاز جوشکاري و برشکاري بايد از ايمن‌بودن کليه اتصالات و تجهيزات اطمينان حاصل نمود.
ماده73ـ استفاده از هر نوع هادي به جز کابل جوشکاري براي تکميل مدار جوشکاري ممنوع است.
ماده74ـ در مکانهايي که تعداد دستگاه جوش يا برش قوس الکتريکي در کنار هم مورد استفاده قرار مي‌گيرند، بايستي تمهيدات لازم براي پيشگيري از خطرات برق‌گرفتگي و آتش‌سوزي مدنظر قرار گيرد.
ماده75ـ در هنگام جوشکاري و برشکاري بايد از نشت روغن، سوخت و آب سيستم خنک‌کننده موتورهاي جوشکاري و برشکاري و همچنين انتشار گازهاي حفاظت‌کننده قوس جوش جلوگيري بعمل آيد.
ماده76ـ قبل از جابجايي دستگاههاي جوشکاري و برشکاري قوس الکتريکي بايد نسبت به قطع کردن منبع برق آنها اقدام نمود.
ماده77ـ جايگاه‌هاي کار فلزي در هنگام عمليات جوشکاري و برشکاري قوس الکتريکي، مي‌بايست نسبت به زمين عايق گرديده و يا به سيستم اتصال به زمين مؤثر، مجهز گردند.
ماده78ـ گيره‌هاي الکترود بايد مجهز به صفحات يا سپرهاي حفاظتي باشد تا دست کارگر را در مقابل حرارت حاصله از قوس الکتريکي حفظ نمايد.
ماده79ـ هنگام تعويض الکترودهاي جوشکاري رعايت اصول ايمني الزامي است.
ماده80 ـ پيچاندن کابل جوشکاري به دور اعضاء بدن ممنوع است.
ماده81 ـ براي انجام عمليات جوشکاري يا برشکاري در ارتفاع، رعايت اصول ايمني به منظور جلوگيري از برق‌گرفتگي و همچنين سقوط افراد و اشياء الزامي است.
ماده82 ـ تجهيزات جوشکاري و برشکاري که در فضاي باز مورد استفاده قرار مي‌گيرند، بايد از شرايط نامساعد جوي به طور ايمن محافظت گردند.
ماده83 ـ کلية تجهيزات جوشکاري مقاومتي بايد به نحوي باشند که از عملکرد تصادفي آنها جلوگيري گردد.
ماده84 ـ نصب تجهيزات ايمني براي جلوگيري از آسيب‌ديدن اعضاء بدن که در داخل منطقه عمل جوشکاري قرار دارند الزامي است.
ماده85 ـ دستگيره‌ها و سوئيچ‌ها بايد در فاصله‌اي ايمن تعبيه شوند تا امکان آسيب‌ديدن دستها در منطقه عمليات جوشکاري مقاومتي وجود نداشته باشد.
ماده86 ـ کليه تجهيزات جوشکاري مقاومتي که به شکل معلق (آويزان) و يا اشکال مشابه استفاده مي‌شوند بايد به سيستم‌هاي نگهدارنده مناسب تجهيز گردد.
ماده87 ـ کليه دستگاههاي جوشکاري مقاومتي بايد مجهز به يک يا چند کليد توقف اضطراري در مکان‌هاي مناسب و قابل دسترس باشد.
ماده88 ـ تمام نقاط قابل دسترس قسمتهاي برق‌دار دستگاههاي جوش مقاومتي بايد به حفاظ‌هاي مناسب تجهيز گردد.
ماده89 ـ کارفرما مکلف است ضمن تعيين محدوده فعاليت کارگران مشمول اين آئين‌نامه و ايجاد شرايط ايمن، بر استفاده صحيح ايشان از ابزارآلات، دستگاهها و تجهيزات مربوطه نظارتهاي لازم را بعمل آورد.
ماده90ـ کليه واردکنندگان، توليدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان و بهره‌برداري‌کنندگان از ابزارآلات، دستگاهها و تجهيزات جوشکاري و برشکاري گرم مکلف به رعايت استاندارد توليد و موارد ايمني و حفاظتي در دستگاههاي مربوطه باشند.
ماده91ـ مسئوليت رعايت مقررات اين آئين‌نامه بر عهده کارفرماي کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دليل عدم توجه کارفرما به الزامات قانوني مکلف به جبران کليه خسارات وارده به زيان ديدگان مي‌باشد.
اين آئين‌نامه مشتمل بر 91 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوري اسلامي ايـران در جلسه مورخ 16/5/1387 شورايعالي حفاظت فني تهيه و در تاريخ 24/11/1387 به تصويب وزير کار و امور اجتماعي رسيده است.
آئين‌نامه مذکور جايگزين مواد 30 الي 49 آئين‌نامه و مقررات حفاظت در ريخته‌گري، آهنگـري و جوشکاري که در تـاريخ 20/8/1347 توسط شورايعالي حفاظت فني تهيه گرديده،‌ مي‌باشد.

منبع : http://www.rooznamehrasmi.ir/Detail.asp?CurPage=&isParent=&Level=&CategoryID=&NewsID=916665992754223