هدف:
هدف از تدوين اين آيين‌نامه، ايمن سازي محيط کارگاه‌ها به منظور پيشگيري از حوادث منجر به صدمات جاني و خسارات مالي در کارگاه‌هاي داراي دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن، غلطـک مخلوط‌کن و بشکه مخلوط‌کن مي‌باشد. مقررات اين آييـن‌نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده‌است.

فصل اول ـ تعاريف:
دستگاه همزن:
دستگاهي است که با دارا بودن حداقل يک محور پره‌دار يا پاروک‌دار، در اثر چرخش محور و برخورد پره‌ها با مواد، عمل اختلاط را انجام مي‌دهد.
دستگاه مخلوط‌کن:
دستگاهي است که بدنه آن بر روي يک يا چند پايه مستقر شده که در اثر چرخش بدنه دستگاه و نيروي ثقل مواد داخل آن، عمل اختلاط انجام مي‌گيرد.
دستگاه غلطک مخلوط‌کن ( کلندر):
دستگاهي است که با دارا بودن دو غلطک فلزي که برخلاف جهت يکديگر در حال چر‌خش مي‌باشند و فشار وارده از ناحيه آنها بر روي مواد، عمل اختلاط انجام مي‌گيرد.
بشکه مخلوط‌کن:
نوعي دستگاه مخلوط‌کن است که داراي يک محفظه استوانه‌اي بوده و عموماً بر روي دو پايه نصب شده و بطور مکانيکي در اثر چرخش حول محور خود، مواد مختلف را با هم مخلوط مي‌کند.
دستگاه:
منظور از عنوان دستگاه در متن اين آيين‌نامه، دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن، غلطک مخلوط‌کن و بشکه مخلوط‌کن مي‌باشد.

فصل دوم ـ مقررات عمومي:
ماده1ـ انجام کليه امور نصب، راه‌اندازي، بهره‌برداري، سرويس، تعمير و نگهداري بايد توسط افراد ماهر و با رعايت دستور‌العمل‌هاي شرکت سازنده و الزامات قانوني صورت پذيرد.
ماده2ـ نصب و استقرار سيستم‌هاي جابجايي و انتقال مواد بايد به گونه‌اي باشد که خطري را براي کارگران ايجاد ننمايد.
ماده3ـ ايجاد سکوهاي ايمن براي انجام کليه اموري که در ارتفاع انجام مي‌گيرد، الزامي است.
ماده4ـ براي ورود به داخل مخـزن دستگاه، بايد در مخـازن بزرگ از نردبان مجهز به حفاظ کمري و در مخازن کوچک از نردبانهاي چنگک‌دار و براي کف مخزن از پوششهاي غير‌لغزنده استفاده گردد.
ماده 5 ـ در حين روشن بودن دستگاه و همچنين بازرسي، تنظيم، تعمير، روغن‌کاري، تميز کردن و شستشو، دستگاه بايد مجهز به تجهيزات قطع کننده و قفل شونده باشد. همچنين استفاده از علائم و تابلو‌هاي هشدار دهنده در موارد فوق‌الذکر الزامي است.
ماده6 ـ پس‌از قطع عملکرد دستگاه توسط کليد توقف اضطراري، سيستم انتقال‌دهنده نيرو و مواد نبايد به طور خودکار راه‌اندازي شود، شروع بکار مجدد آن صرفاً به وسيله کليد راه‌انداز اصلي و به صورت دستي انجام گيرد.
ماده7ـ کليد‌هاي راه‌انداز و توقف دستگاه بايد به گونه‌اي تعبيه شود که دستگاه فقط از يک محل روشن گردد، و متوقف ساختن آن از محلهاي مختلف امکان‌پذير باشد.
ماده 8 ـ کليد و وسايل قطع اضطراري بايد کاملاً مشخص و به سهولت قابل رويت و در دسترس باشد.
ماده9ـ کليه کليد‌هاي الکتريکي روشن و خاموش‌کردن دستگاه و ساير اجزاي الکتريکي بايد در برابر ورود هر‌گونه مواد خارجي عايق‌بندي شده باشد.
ماده10 ـ در مکانهايي که گاز يا گردوغبار قابل انفجار وجود دارد کليه تجهيزات الکتريکي بايد از نوع ضد انفجار باشد.
ماده11 ـ در مواردي که کج شدن مخزن به منظور تخليه، توسط نيروي الکتريکي يا مکانيکي انجام مي‌شود، بايد با استفاده از سيستمهاي حفاظتي از افتادن مخزن در زمان قطع برق يا بروز هرگونه اشکال فني ديگر جلوگيري شود.
ماده12ـ تمام زوائد و گوشه‌هاي تيز و برنده دستگاه‌ها و متعلقات آن که ممکن است موجب بروز حادثه يا خطر شود بايد ايمن‌سازي گردد.
ماده13 ـ در مواردي که افزودن مواد در حين فعاليت دستگاه ضرورت داشته باشد بايد انتقال اين مواد به روشي صورت پذيرد که نيازي به حضور کارگر در منطقه خطر وجود نداشته باشد.
ماده14ـ نمونه‌برداري از مواد داخل دستگاه‌ها در حين روشن بودن آنها، بايد با استفاده از روشهاي ايمن صورت پذيرد به گونه‌اي که نياز به دخالت کارگر و يا ورود اعضاء بدن به منطقه خطر وجود نداشته باشد.
ماده 15 ـ دريچه ورود مواد به مخزن بايد داراي حفاظ مطمئن بوده و يا بگونه‌اي باشد که ضمن انتقال مواد، از تماس دست با پره‌ها و قسمتهاي خطرناک جلوگيري نمايد.
ماده 16 ـ فرايند توليد در دستگاه‌ها بايد به گونه‌اي باشد که از متصاعد شدن غبار، دود، گاز يا بخار جلو‌گيري نموده و در صورت توليد، توسط تهويه موضعي به خارج از محيط کار هدايت گردد.
ماده17ـ چنانچه در فرايند کار احتمال خطر انفجار يا حريق وجود داشته باشد بايد اين دستگاه‌ها در مکاني نصب و بهره‌برداري گردد که خطري براي افراد، ابنيه و دستگاه‌ها بوجود نياورد.
ماده18 ـ دستگاه‌هايي که به روش دستي تغذيه مي‌شود بايد داراي مکانيزمي ‌باشد که از ورود دست به منطقه خطر جلوگيري نمايد.
ماده19ـ کليه دستگاه‌ها بايد در محلي نصب شود که امکان هرگونه بازديد، سرويس، تعمير و شستشو وجود داشته و مجهز به سيستم جمع آوري و انتقال فاضلاب باشد.
ماده20 ـ کليه دستگاه‌ها بايد داراي پرونده مجزا باشد و دستورالعمل‌ها، نتايج سرويس، تجهيز، نگهداري و بازرسيهاي فني و ايمني در آن ثبت گردد.
ماده21 ـ انجام کليه امور نظافتي، روغن کاري و گريس کاري در هنگام روشن بودن دستگاه توسط دست ممنوع است.
ماده22 ـ در موارديکه روغن کاري دستگاه در هنگام روشن بودن آن ضروري باشد لازم است اين کار با استفاده از روشهاي فني و کاملاً ايمن انجام شود به طوري که نيازي به حضور کارگر در منطقه خطر نباشد.
ماده23 ـ کليه قسمت‌هاي داغ دستگاه که احتمال تماس بدن کارگر با آن وجود دارد بايد عايق بندي و يا حفاظ‌گذاري شود.
ماده24 ـ بمنظور جلوگيري از تجمع بارهاي الکتريسيته ساکن، کليه دستگاه‌ها بايد داراي سيستم اتصال به زمين موثر باشد.
ماده25 ـ براي جلوگيري از سقوط درب يا حفاظ دستگاه‌ها که داراي وزن زياد مي‌باشد استفاده از وزنه تعادل الزامي است.
ماده26 ـ براي جابجايي کليه دستگاه‌ها و متعلقات آنها بايد از وسايل مکانيکي انتقال‌دهنده بار استفاده گردد.
ماده27 ـ نصب برچسب و تابلوهاي هشداردهنده و توصيه‌هاي حفاظتي و بهداشتي در نزديکي منطقه خطر يا بر روي دستگاه الزامي است.
ماده 28 ـ کليه دستگاه‌ها و تجهيزات مربوطه بايد داراي لوح مشخصات فني باشد.
ماده 29 ـ ميکروسوئيچ‌هاي دستگاه‌ها بايد داراي قاب حفاظتي باشد تا علاوه بر جلوگيري از وارد آمدن صدمات فيزيکي و شيميايي، امکان از کار انداختن آنها ممکن نباشد.
ماده30ـ اطراف سکوهاي کار، راه پله‌ها و نردبانها در کليه دستگاه‌ها بايد به نرده‌هاي حفاظتي مناسب تجهيز شود.
ماده31ـ کليه دستگاه‌ها بايد مجهز به وسايل متوقف کننده اضطراري باشد بطوريکه در مواقع لزوم باعث توقف سريع پره‌ها، بدنه و همچنين قسمت‌هاي متحرک دستگاه گردد.
فصل سوم ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن:
ماده32ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن سيار بايد به نحوي نصب شود که ايستايي کامل دستگاه تامين گردد.
ماده33ـ در دستگاه‌هاي همزن که پايين‌تر و يا حداکثر تا 25 سانتي متر بالاتر از جايگاه کار قرار گرفته‌اند، علاوه بر نرده حفاظتي نصب آستانه نيز الزامي است.
ماده34ـ در دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن که در ارتفاع قراردارند کليه سکو‌هاي کار، بايستي حداقل يک متر پايين‌تر از لبه فوقاني مخزن تعبيه شود.
ماده35ـ کليه وسايل انتقال نيرو و مواد و همچنين متعلقات مربوطه آن که داراي چند ايستگاه کنترل مي‌باشند بايد در هر ايستگاه، مجهز به يک وسيله قطع اضطراري باشد.
ماده36 ـ مخزن دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن که قابليت جدا شدن را دارد بايد داراي تجهيزات ايمني باشد که جدا کردن مخزن در زمان روشن بودن دستگاه مقدور نگردد.
ماده37 ـ درب، مخزن و ضمائم جفت شونده دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن بايد مجهز به سيستمي باشد که در صورت قفل نشدن يا عدم قرارگيري در جاي صحيح، دستگاه قادر به کار نباشد.
ماده38 ـ دستگاه‌هاي همزن بايد داراي درب مجهز به ميکروسوئيچ باشد تا با قطع عملکرد دستگاه از تماس کارگر با قسمتهاي خطرناک داخل مخزن جلوگيري نمايد.
ماده 39 ـ در موارديکه در فرآيند کار نياز به بازديد و مشاهده وضعيت داخل مخزن مي‌باشد بايد از حفاظ مشبک يا شفاف استفاده نمود. در اين حالت ميکروسوئيچ قطع‌کننده عملکرد دستگاه بايد در زير اين حفاظ قرار گيرد.
ماده40 ـ دستگاه‌هاي همزن که از درب مشبک استفاده مي‌کنند بايد حداکثر قطر چشمه‌هاي آن 5/2 سانتي‌متر باشد.
ماده41 ـ براي کليه عملياتي که نياز به باز نمودن درب دستگاه مي‌باشد اين درب بايد داراي ضامن‌هايي باشد که آن را در وضعيت ثابت نگه داشته و از سقوط آن جلوگيري نمايد.
ماده42 ـ اطراف دستگاه‌هاي مخلوط‌کن بايد داراي حفاظ مجهز به ميکروسوئيچ باشد که به محض باز شدن آن، دستگاه متوقف گردد.
ماده43 ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن و بشکه مخلوط‌کن بايد داراي مکانيزمي ‌باشد که تا قبل از توقف کامل پره‌ها و قسمت‌هاي متحرک، برداشتن يا باز نمودن درب يا حفاظ غير‌ممکن باشد.
ماده44 ـ در زمان تخليه يا زمان برگشت به حالت عادي در دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن نبايد امکان حرکت پره‌ها و قسمتهاي متحرک وجود داشته باشد.
ماده 45 ـ در دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن که عمل تخليه بوسيله پره‌ها و يا توسط قسمتهاي مخلوط‌کننده آن انجام مي‌شود بايد دسترسي به قسمتهاي خطرناک مقدور نباشد.
ماده46 ـ دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن بايد مجهز به سيستم قطع‌کننده‌اي باشد که از سر‌ريز شدن مواد داخل مخزن جلوگيري نمايد.
ماده47 ـ عملکرد دستگاه‌هاي مخلوط‌کن و همزن و همچنين لوله‌هاي تخليه و سر‌ريز مايعات بايد به گونه‌اي باشد تا ضمن جلوگيري از پاشش مواد از انتشار آن به‌محيط کارگاه ممانعت بعمل آورد.
ماده48 ـ حفاظ‌هاي اطراف دستگاه‌هاي مخلوط‌کن بايد حداقل هم ارتفاع با دستگاه باشد.
فصل چهارم ـ بشکه‌ها و غلطک‌هاي مخلوط‌کن ( کلندر):
ماده49 ـ اطراف بشکه‌هاي مخلوط‌کن بايد بوسيله نرده و حفاظ، ايمن‌سازي شود. اين حفاظها بايد مجهز به ميکروسوئيچ باشد تا در صورت باز شدن، ميکروسوييچ از عملکرد دستگاه ممانعت بعمل آورد.
ماده50 ـ دريچه‌هاي بشکه مخلوط‌کن بايد مجهز به ضامن، حفاظ و يا قفلي باشد که در زمان حرکت دستگاه از باز شدن اتفاقي آن جلوگيري نمايد.
ماده51 ـ اطراف دستگاه‌هاي غلطک مخلوط‌کن (کلندر) بايد به لحاظ عوامل زيان‌آور محيطي کاملاً ايمن‌سازي شود.
ماده52 ـ دستگاه‌هاي غلطک مخلوط‌کن ( کلندر) بايد مجهز به سيم يا ميله‌اي باشد که در طول دستگاه و در قسمت سر، سينه، کمر و مچ پاها قرار‌داده شود تا در صورت بروز نقص احتمالي، کارگر بتواند با کشيدن يا فشار بر روي سيم يا ميله متصل به ‌ميکروسوئيچ نسبت به قطع دستگاه و نهايتاً راه‌اندازي دور معکوس آن اقدام نمايد.
ماده53 ـ دستگاه‌هاي غلطک مخلوط‌کن (کلندر) بايد مجهز به سيستم کلاچ معکوس باشد تا در صورت درگير شدن احتمالي اعضاي بدن يا لباس کار با غلطک‌ها، کارگر بتواند سريعاً جهت گردش غلطک‌ها را عوض نمايد.
ماده54 ـ دسترسي به مواد خروجي در دستگاه‌هاي غلطک مخلوط‌کن (کلندر) بايد از زير دستگاه يا سيني آن صورت پذيرد.
ماده 55 ـ کليه واردکنندگان، توليدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان، تعميرکاران و بهره‌برداران دستگاه‌هاي مشمول اين آيين‌‌نامه مکلف به رعايت استاندارد توليد و موارد ايمني و حفاظتي دستگاه‌هاي مربوطه مي‌باشند.
ماده56 ـ مسئوليت رعايت مقررات اين آيين‌نامه بر عهده کارفرماي کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دليل عدم توجه کارفرما به اين آيين‌نامه، مکلف به جبران کليه خسارت مي‌باشد.
اين آيين‌نامه مشتمل بر 56 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 17/7/1387 شورايعالي حفاظت فني تهيه و در تاريخ 29/10/1387 به تصويب وزير کار و امور اجتماعي رسيده‌است.
آيين‌نامه مذکور جايگزين آيين‌نامه و مقررات حفاظتي ماشين‌هاي‌بهم‌زن و مخلوط‌کننده مصوب 11/6/1347 شورايعالي حفاظت فني مي‌گردد.

منبع: