فصل اول 

ـ اهداف،تعاريف و کليات

هدف: هدف از تهيه و تدوين اين آيين‌نامه، استانداردسازي و ساماندهي انواع علايم ايمني در قالب تابلوهاي‌علايم و اتيکتهاي ايمني در کليه کارگاهها و محيط‌هاي کاري مي‌باشد، به نحوي که در هر محلي که اين علايم نصب مي‌شوند، معاني مشابهي را به اذهان القا نمايند. اين آيين‌نامه نحوه طراحي، کاربرد و استفاده از علايم ايمني را مشخص مي‌نمايد.

دامنه شمول: دامنه کاربرد آيين‌نامه علايم ايمني، در کارگاههاي مشمول قانون کار مي‌باشد که در اين مقررات سعي‌شده کليه علايم ايمني عمومي کاربردي در کارگاهها تحت پوشش قرار گيرد تا با بکارگيري آنها بتوان تا حد امکان خطراتي که ممکن است در محيط‌هاي کاري وجود داشته‌باشد را به کارگران و عموم افرادي که به نحوي در آن محيط حضور مي‌يابند، گوشزد نمود.

تعاريف: مفاهيم و تعاريف برخي از اصطلاحات بکاررفته در متن اين آيين‌نامه به شرح ذيل مي‌باشد:

1ـ تابلوي علايم ايمني: سطحي است استاندارد متشکل از کلمات، عبارات و تصاويري براي هشدار و اعلام خطر به کارگران يا ساير افرادي که به نحوي در معرض خطرات بالقوه و بالفعل محيط کار مي‌باشند، يا حاوي توضيحاتي در مورد عواقب و پيامدهاي حاصل از آن خطرات و يا بيانگر دستورالعملهاي ايمني به آنان در زمينه چگونگي فرار از موقعيتهاي خطرناک بوده که اين علايم بصورت دائمي و گاهي بصورت موقت در قسمتهاي مختلف کارگاه و در حين پروسه‌هاي کاري نصب مي‌شوند.

2ـ اتيکت: سطحي است استاندارد عموماً از جنس مقوا، پلاستيک يا ورق نازک فلـزي که معمولاً بر روي قطعه‌اي از تجهيزات يا ماشين‌آلات چسبانيده، آويزان و يا پرچ مي‌شود و براي مشخص کردن و هشدار خـطر موجود يا احتمال وجود شرايط خطرناک بکار مي‌رود.

3ـ  کلمه اعلان: عبارتي است که براي جلب توجه فوري مخاطبين وکارگران بکار رفته، در قسمت بالايي تابلوي علامت يا اتيکت درج شده و معرف ماهيت اصلي علامت مربوطه، شدت نسبي خطر و سطح آسيب احتمالي مي‌باشد.

4ـ نشان ويژه يا سمبل اعلان ايمني: يک مثلث متساوي الاضلاع که در بخش مياني آن يک علامت تعجب بکاررفته است.

5 ـ کادر اعلان خطر: کادر اصلي تابلو يا اتيکت ايمني است که در قسمت بالاي آن بوده معمولاً متشکل از کلمه اعلان و سمبل اعلان ايمني مي‌باشد و به نحوي رنگ اصلي تابلو يا اتيکت را نيز در بر مي‌گيرد.

6 ـ کادر پيام نوشتاري: قسمتي از تابلوي علامت يا اتيکت ايمني که با کلمات يا عباراتي کوتاه، شرايط خطرناک خاصي را گوشزد کرده، عواقب و پيامدهاي حاصل از آن را بيان نمـوده يا به مخاطبان دستورالعملي را ارائه مي‌دهد.

7ـ کادر تصويري: بخشي از تابلوي علامت يا اتيکت ايمني که متشکل از توصيف و نمايش تصويري از خطر مربوطه بوده و براي مشخص کردن شرايط خطرناک بکار مي‌رود يا روشهاي اجتناب از قرارگيري در معرض خطر را به تصوير مي‌کشد، الزام به انجام عمل يا اقدام خاصي را بيان مي‌کند و يا حاوي يک دستورالعمل ايمني مي‌باشد.

8 ـ فاصله مشاهده ايمن: حداکثر فاصله‌اي که فرد بتواند تابلوي علامت يا اتيکت ايمني مدنظر را با دقت لازم خوانده و فرصت انجام عکس‌العمل مناسب و يا پيروي از پيام ايمني موجود در آن را داشته باشد.

تقسيم‌بندي تابلوهاي علايم ايمني: تابلوي علايم ايمني براساس نوع پيام و بکارگيري رنگها به گروههاي زير تقسيم بندي مي‌شوند:

        1ـ علايم خطر.

        2ـ علايم هشدار دهنده.

        3ـ علايم احتياط.

        4ـ علايم دستورالعملهاي ايمني.

        5 ـ علايم آگاه کننده.

        6 ـ ساير علايم کاربردي از جمله: علايم خطرات بيولوژيکي، علايم خطرات تشعشعي، علايم نشاندهنده جهت،

علايم ايمني حريق، علايم ترافيکي و راهنمايي و رانندگي و علايم خروج اضطراري.

        تقسيم‌بندي اتيکت‌هاي ايمني: اتيکتهاي ايمني به پنج گروه اصلي زير تقسيم‌بندي مي‌شوند:

        1ـ اتيکت‌هاي خطر.

        2ـ اتيکت‌هاي احتياط.

        3ـ اتيکت‌هاي هشداردهنده.

        4ـ اتيکت‌هاي خطرات بيولوژيکي.

        5 ـ اتيکت‌هاي خطرات تشعشعي.

فصل دوم ـ مقررات مربوط به نحوه طراحي، ساخت و نصب تابلوي علايم و اتيکتهاي ايمني

ماده1ـ تابلوي علايم و اتيکت‌هاي ايمني ابزاري است براي پيشگيري از حوادث، آسيبها يا بيماري‌هاي ناگهاني و غيرمترقبه براي کارگران يا افرادي که در معرض خطرات يا شرايط، تجهيزات و عمليات خطرناک محيط‌هاي کاري قرار دارند که مي‌بايست طبق مقررات اين آيين‌نامه طراحي، ساخت و نصب‌شده و براساس موارد زير بکار ‌روند (نمونه‌هايي از اين علايم در بخش ضمايم آورده شده‌است):

الف ـ در علايم خطر بايد از کلمه اعلان «خطر» در بالاي علامت ايمني استفاده شود و اين علايم بايستي در مواقعي که خطر بسيار جدي افراد را تهديد مي‌کند، بکار مي‌روند که بيانگر موقعيتي است که بصورت بالفعل خطرناک بوده و بطور آني و غيرمنتظره منجر به مرگ يا صدمات شديد و بسيار جدي به افراد خواهدشد. اين علايم نشان دهنده يک خطر قطعي مي‌باشد.

ب ـ در علايم هشدار دهنده بايد از کلمه اعلان « هشدار» در بالاي علامت ايمني استفاده شود که بيانگر موقعيتي است که بصورت بالقوه خطرناک بوده و در صورت عدم اجتناب مي‌تواند منجر به‌مرگ يا آسيب‌ديدگي جدي به افراد شود. به طور کلي هرگاه احتمال وقوع خطري مابين سطوح « خطر» و « احتياط» باشد، بايد علامت ايمني « هشدار» بکار گرفته شود.

پ ـ در علايم احتياط بايد از کلمه اعلان « احتياط» در بالاي علامت ايمني استفاده شود که بيانگر موقعيتي است که بصورت بالقوه خطرناک بوده و در صورت عدم پيشگيري، ممکن است منجر به ايجاد آسيبهاي جزئي، خفيف و نه چندان جدي به افراد شود.

ت ـ در علايم آگاه‌کننده بايد از کلمه اعلان « توجه» در بالاي علامت استفاده شود. اين علايم بايستي بيانگر خط‌مشي ايمني کارگاه براي حفاظت از منابع انساني و مادي بوده و حاوي اطلاعاتي عمومي براي افراد باشد تا دچار سردرگمي و سوءتفاهم در برخي از موقعيتها نشوند.

ث ـ محتواي علايم دستورالعملهاي ايمني بايد بيانگر و يادآور آموزش دستورالعملهاي عمومي مرتبط با کار ايمن بوده، روند انجام صحيح کار را به افراد گوشزد نموده و موقعيت و محل تجهيزات و ابزار ايمني و کمکهاي اوليه را نشان دهد. اين علايم بايستي در محلهايي که نياز به دستورالعملها و پيشنهادات عمومي در ارتباط با معيارهاي ايمني مي‌باشد، بکار گرفته شود.

ج ـ نصب علايم خطرات بيولوژيکي براي نشان دادن حضور بالقوه يا بالفعل خطر مواد و عوامل زيست محيطي که قابليت به مخاطره انداختن سلامتي افراد و شيوع بيماريهاي مسري را دارند و بر روي وسايل، تجهيزات، ظروف، اماکن و مواد آلوده به اين عوامل، الزامي است.

چ ـ نصب علايم خطرات امواج تشعشعي در موقعيتهايي که خطرات حاصل از تابش امواج ايکس، آلفا، بتا، گاما و يا ساير پرتوهاي يونيزان که بر سلامت بدن اثر سوء و مرگبار دارند، وجود دارد و نيز بر روي تجهيزات، محتويات، محلها و وسايل و ابزاري که با اين پرتوها آلوده شده‌اند، ضروري است.

ح ـ علايم نشان دهنده جهت مجزاي از علايم راهنمايي و رانندگي بوده و بايد براي نشان دادن جهت مکانهاي مختلف در کارگاه بکار روند.

خ ـ علايم ايمني حريق بايد حاوي اطلاعاتي مربوط به امکانات و تجهيزات اطفاء حريق، نحوه کاربرد آنها در مواقع لزوم و راههاي خروج اضطراري در زمان وقوع آتش‌سوزي باشند. در صورت استفاده از کلمه « حريق» به عنوان کلمه اعلان، بايستي در قسمت بالاي تابلو بکار رود. علايم ايمني حريق شامل علايم ترکيبي که کلمه اعلان آنها يکي از عبارات خطر، هشدار، احتياط، توجه و يا ساير کلمات اعلان خطر، به همراه عبارات يا اشکال ايمني مربوط به پيشگيري از آتش‌سوزي و حريق در پايين کادر اصلي مي‌باشد، مي‌شود.

د ـ علايم ترافيکي و راهنمايي و رانندگي بايستي در کارگاههايي که در آنها وسايل نقليه جابجا مي‌شوند (طبق ضوابط مربوط به مقررات راهنمايي و رانندگي)، براي جابجايي ايمن اين وسايل و حفظ سلامتي افراد پياده‌رو در تمامي محلهاي مورد نياز استفاده شوند.

ذ ـ علايم خروج اضطراري بايد به منظور راهنمايي و خروج سريع افراد در هنگام وقوع سوانح و حوادث در کارگاه‌ها به سمت مکانهاي منتهي به مسيرها و دربهاي خروج اضطراري از محل وقوع حادثه بکار روند.

تبصره1ـ کاربرد اتيکتهاي ايمني پنج‌گانه مذکور در فصل اول مشابه علايم ايمني هم‌نامشان مي‌باشد.

تبصره2ـ استفاده از هر يک از علايم فوق‌الذکر به جاي ديگري ممنوع مي‌باشد.

ماده2ـ رنگهاي بکاررفته در يک علامت ايمني، معرف ماهيت اصلي علامت مربوطه و شدت و نوع خطري که افراد در معرض آن هستند، بوده و بايستي هر يک از رنگهاي مشخص شده زير بعنوان رنگ اصلي در تابلوي علايم و اتيکتهاي ايمني مربوطه بکار روند:

الف ـ قرمز: به عنوان رنگ اصلي براي مشخص کردن تابلوي علايم و اتيکت‌هاي خطر و نيز در مواقع لزوم بعنوان رنگ زمينه علايم ايمني حريق.

ب ـ نارنجي: بعنوان رنگ اصلي براي مشخص کردن تابلوي علايم و اتيکت‌هاي هشداردهنده و نيز علايم ايمني خطرات بيولوژيکي.

پ ـ زرد: به عنوان رنگ اصلي براي مشخص‌کردن تابلوهاي علايم و اتيکت‌هاي احتياط.

ت ـ سبز: به عنوان رنگ اصلي در علايم دستورالعملهاي ايمني، علايم مربوط به نشان‌دادن محل تجهيزات و امکانات کمکهاي اوليه و علايم نشان‌دهنده جهت خروج اضطراري.

ث ـ آبي: به عنوان رنگ اصلي در علايم آگاه کننده.

ج ـ ارغواني: براي مشخص کردن علايم خطرات تشعشعي و تابشي.

تبصره ـ در مواردي که در قسمت کادر تصويري علايم ايمني فوق‌الذکر از اشکال هندسي دايره و مثلث با رنگهاي قرمز، آبي و زرد استفاده مي‌شود (که ممکن است در برخي مواقع رنگ آنها با رنگ اصلي تابلوي علامت يا اتيکت‌ ايمني هم تفاوت داشته‌باشد)، در اينصورت:

الف ـ اگر ممنوعيت از انجام عملي مدنظر باشد بايستي نشانه تصويري عمل مربوطه به رنگ سياه روي يک دايره با زمينه سفيد و حاشيه و خط مورب (از چپ به راست) به رنگ قرمز استفاده شود.

ب ـ اگر الزام به انجام عملي مدنظر باشد بايستي نشانه تصويري  عمل مربوطه به رنگ سفيد روي يک دايره با زمينه آبي بکار گرفته شود.

ج ـ در صورت نشان دادن وجود يک خطر خاص بايستي نشانه تصويري خطر مربوطه به رنگ سياه روي يک مثلث با زمينه زرد و حاشيه سياه استفاده شود.

بخش اول ـ مقررات مربوط به نحوه طراحي تابلوي علايم و اتيکت‌هاي ايمني

ماده3ـ تابلوي علايم و اتيکت‌هاي ايمني بايد حاوي اطلاعات دقيق، کافي و آموزنده بوده و به راحتي قابل درک باشد.

مچنين لازم است کلمه اعلان و کلمات و عبارات کادر پيام نوشتاري به زبان فارسي باشد.

تبصره ـ در صورت لزوم استفاده از زبان و خط بيگانه بسته به تشخيص مسئولين اجراي اين مقررات خواهدبود، ليکن رعايت اولويت خط‌فارسي بر خط بيگانه در کليه تابلوهاي علايم ايمني الزامي است. 

ماده4ـ پيام نوشتاري روي تابلوهاي علايم و اتيکت‌هاي ايمني بايد بيانگر محتواي علامت ايمني و حتي‌الامکان کوتاه و مختصر و فقط حاوي جزئيات ضروري بوده و از چند کلمه محدود و کليدي نيز تجاوز نکند. اين پيام بايستي ساده، گويا، صريح و روشن بوده، به آساني قابل خواندن باشد و به سهولت و به موقع به مخاطبين منتقل گردد.

تبصره ـ عبارات کادر پيام نوشتاري علايم ايمني بايد حتي‌الامکان معرف و بيانگر پيشنهادات و راهکارهايي با جملات مثبت باشد تا جملات منفي.

ماده5 ـ دوباره نويسي و تکرار مطالب کادر نوشتاري تابلوي علايم ايمني ممنوع است.

ماده6 ـ به جهت اينکه ممکن است در برخي مواقع کارگران يا افرادي که در معرض خطرات قرار مي‌گيرند بي‌سواد بوده و يا با زبان کاربردي بر روي علايم آشنايي نداشته باشند، استفاده از تصاوير در کنار متون و کلمات الزامي است، مگر در موارديکه به تشخيص مسئولين مربوطه، ضرورتي در بکارگيري تصوير وجود نداشته‌باشد.

ماده7ـ تصاوير بکاررفته بايد به شکل ساده، قابل درک و سازگار با بقيه قسمتهاي تابلوي علامت يا اتيکت‌ رسم شوند.

تبصره1ـ به منظور درک بهتر علايم و اتيکت‌ها بايد حتي‌الامکان اشکال گرافيکي مشابه بدن و دست و پاي انسان، اشياء، قسمتهايي از ماشين‌آلات و يا شماي کلي ماشين مربوطه را بکار برد.

تبصره2ـ در نمايش تصويري بخشي از بدن انسان، بايد حتي‌المقدور عضو يا اعضايي که در معرض خطر بوده يا درگير انجام کار و يا خطر خاصي مي‌باشند، نشان داده شوند.

ماده8 ـ در تمامي مواردي که لازم است در يک علامـت ايمني بيش از يک تصوير انسـاني به کار برده شود، براي تمرکز بر روي تصويري که در موقعيت خطرناکتري مي‌باشد و به منظور جلب توجه مخاطبين، بايد آن را بصورت توپر ترسيم نمود.

تبصره1ـ براي ترسيم فردي که حضور وي براي تکميل تصوير ضروري بوده ولي مستقيماً با خطر سروکار ندارد، بايد از همان فرمت توخالي استفاده شود.

تبصره2ـ در مواقعي که هر دو تصوير انساني بکاررفته در علامت ايمني در معرض خطرات يکساني مي‌باشند، بايد با استفاده از تصاوير گرافيکي مناسب به گونه‌اي آنها را طراحي نمود که قابل تميز و تشخيص از يکديگر باشند.

ماده9ـ براي نمايش ماشين‌آلات يا اجزاي آنها به منظور نشان دادن کامل جزئيات گرافيکي بايد از تصاوير توخالي استفاده کرد، بخصوص در مواقعي که نمايي از تصوير انساني در مجاورت ماشين‌آلات رسم شده باشد. همچنين براي نشان دادن اهميت بيشتر يک جزء و يا برجسته نمودن خطرات خاص آن،  بايد در طراحي ماشين، جزء مدنظر را با خطوط ضخيم تري نسبت به بقيه خطوط ترسيم نمود.

ماده10ـ در مواقعي که يک خطر کلي توسط ماشين‌آلات موجود مي‌باشد و يا کل بدن در معرض خطر خاصي قرار مي‌گيرد، لازم است کليات ماشين مربوطه يا شماي کلي بدن انسان به تصوير کشيده شود. در ساير موارد، در نمايش تصويري بدن انسان و ماشين‌آلات بايد تا حدممکن وارد جزئيات گرديد تا مخاطبان بتوانند عضو در معرض خطر در بدن انسان و يا جزء توليدکننده خطر در ماشين‌آلات را به سهولت تشخيص دهند، بخصوص در موارديکه نمايش کلي ماشين‌آلات يا شماي بدن انسان بوضوح بيانگر موقعيت و طبيعت خطر مربوطه نباشد.

ماده11ـ در کليه علايم و اتيکت‌هاي ايمني بايد از توضيح متني در قسمت کادر پيام نوشتاري استفاده شود، مگر اينکه تصوير بکاررفته به اندازه کافي گويا و بيانگر خطر و يا پيام مربوطه باشد. در هر صورت عبارات توضيحي ارائه‌شده بر روي تابلوي علايم و اتيکت‌ها بايستي در کادري جداگانه قرارگيرد، به‌گونه‌اي که روي سمبل و نشانه تصويري را نپوشاند.

ماده12ـ در طراحي تابلوي علايم و اتيکت‌هاي ايمني بايستي سعي شود هر تصوير نشان‌دهنده يک خطر بوده و از اشاره به چند خطر در قالب يک تصوير اجتناب گردد، مگر درموارديکه خطرات، بسيار مشابه و در ارتباط با يکديگر باشند.

بخش دوم ـ مقررات مربوط به نحوه ساخت تابلوي علايم و اتيکت‌هاي ايمني

ماده13ـ کليه تابلوهاي علايم ايمني، بايستي داراي گوشه‌هاي گرد و ضخيم بوده و فاقد لبه‌هاي تيز، تراشه، گره و يا ساير برآمدگي‌هاي برنده باشند.

ماده14ـ تابلوي علايم‌ايمني بايد در مقابل ضربه‌مقاوم بوده و جنس آنها و روکشهايشان به گونه‌اي باشد که طبيعتاً طول عمر و ماندگاري بالايي داشته باشد.

ماده15ـ پايه‌هاي نگهدارنده بکاررفته براي نصب تابلوها بايد از جنسي بادوام ساخته شده و جهت جلوگيري از هرگونه خطر سقوط از استحکام لازم برخوردار بوده و در مقابل نيروهاي وارده استاتيکي و ديناميکي احتمالي داراي مقاومت لازم باشد.

تبصره ـ در مور تابلوهاي موقت، الزامي به استفاده از مصالح مقاوم نيست، اما رعايت نکات ايمني ضروري مي‌باشد.

ماده16ـ تهيه تابلوي علايم و اتيکت‌هاي ايمني بر روي سطوح شيشه‌اي و يا ساير سطوح شکننده ممنوع است مگر آنکه از جنس شيشه‌هاي نشکن بوده يا داراي شبکه محافظ داخلي باشند.

ماده17ـ استفاده از مصالح قابل احتراق مانند چوب، کاغذ و پلاستيکهاي با قابليت اشتعال سريع، در ساخت تابلوهاي ايمني داراي ادوات الکتريکي ممنوع بوده و سيمها و تجهيزات مربوطه بايد داراي روکش و عايق مناسب باشند.

ماده18ـ طول و عرض تابلوي علايم ايمني بايستي با هم متناسب بوده و در ضمن اندازه آنها با در نظر گرفتن فاصله مشاهده ايمن و متناسب با موقعيت ماشين‌آلات، ابزار، تجهيزات و ساير وسايل کاربردي در کارگاه باشد.

ماده19ـ استفاده از تابلوها و اتيکتهاي عمودي نسبت به نمونه‌هاي افقي آن ارجحيت دارد، اگرچه بکارگيري نمونه‌هاي افقي نيز در صورت اقتضاي شرايط قابل قبول مي‌باشد.

بخش سوم ـ مقررات مربوط به نحوه نصب تابلوي علايم و اتيکتهاي ايمني

ماده20ـ کليه تابلوهاي علايم ايمني بايستي به نحو مطمئن در محلهاي مدنظر نصب شوند.

ماده21ـ در نصب تابلوها جهت اتصال آنها به پايه بايد از بستهاي مخصوص به همراه پيچ و مهره‌هاي گالوانيزه مربوطه استفاده نمود که سرو ته پيچ و مهره‌ها و يا ساير وسايل و ادوات مخصوص بستن و محکم کردن اين تابلوها، بايستي به نحوي جايگذاري شوند که ايجاد خطر نکنند.

ماده22ـ بطور کلي حد زيرين ارتفاع تابلوهاي علايم ايمني که ممکن است از زير آنها عبور و مرور افراد صورت گيرد نبايد کمتر 1/2 متر از سطح زمين باشد، مگر در موارد خاصي که به اقتضاي شرايط و به تشخيص مسئول ايمني کارگاه بتوان ارتفاع کمتري براي آن در نظرگرفت، ليکن ارتفاع کمتر نبايد باعث ايجاد مخاطره براي افراد شود.

ماده23ـ کليه تابلوهاي علايم ايمني بايد در محلي نصب شوند که در هر موقع از شبانه‌روز براي کارگران و افراد در معرض خطر، به سهولت قابل ديد باشند.

تبصره1ـ تابلوهاي علايم ايمني برحسب شرايط و با توجه به نوع کاربرد و محل نصب آن بايد بصورت روزرنگ، شبرنگ و يا ساخته شده از مواد بازتابنده نور بوده و يا داراي لامپ روشنايي باشد.

تبصره2ـ در صورتي که بر اثر عدم وجود روشنايي کافي در محيط کار، تابلوهاي علايم نصب شده به راحتي قابل رويت نباشند، لازم است بصورت جداگانه از وسايل روشنايي مناسبي استفاده شود.

تبصره3ـ در هيچ يک از تابلوهاي علايم ايمني نمي‌توان از نورپردازي غيرالکتريکي همچون شعله آتش استفاده‌کرد، مگر در موارد خاص مانند پالايشگاههاي مواد نفتي و با کسب مجوز از مسئولين اجرايي ذيربط.

ماده24ـ تابلوي‌علايم و اتيکتهاي‌ايمني بايستي در محل نصب‌شده از آسيبهاي احتمالي، خراشيدگي و سايش، امواج ماوراي بنفش، گرد و غبار، پاشش مواد شيميايي و روغنها، رنگ پريدگي و ساير آسيبها محافظت‌شوند. درصورتيکه ناگريز به ‌استفاده از تابلوي‌علايم يا اتيکتهاي ايمني در شرايط فوق‌الذکر باشند، بايد در تهيه و ساخت آنها از مواد مقاوم استفاده شود.

ماده25ـ پايه‌ها، لوله‌ها، بستها، پيچ و مهره‌ها و صفحات تابلوي علايم ايمني بايد در مقابل خوردگي و زنگ زدگي محافظت شوند.

ماده26ـ تابلوهاي علايم ايمني بايد تا حدممکن نزديک به خطرات مربوطه و در فاصله مشاهده ايمن نصب گردند، به نحوي که مخاطب فرصت انجام عکس‌العمل و اقدام مناسب را داشته‌باشد.

ماده27ـ نصب بيش از 3 تابلو از علايم ايمني مختلف، در يک مکان و در مجاورت يکديگر ممـنوع مي‌باشد. (وجود تـابلوهاي علايم ايمني فراوان و بيش از اندازه موجب بي‌اعتنايي و عدم بذل توجه کافي مخاطبين مي‌گردد).

ماده28ـ تابلوهاي علايم ايمني بايستي در معابر و گذرگاههاي منتهي به محل خطر بطور مطمئن نصب شوند تا افراد قبل از ورود به محل خطرناک و مواجهه با آن از وجود خطر احتمالي مطلع شده و اقدامات احتياطي و پيشگيرانه را به انجام رسانند.

ماده29ـ نصب تابلوي علايم ايمني در محل‌هاي خطرناک مانند لبه پرتگاهها، انبارها، محلهاي عبور و مرور، محل ذخيره مواد خطرناک و ساير مکانهايي که احتمال وقوع حادثه را داشته‌باشد، الزاميست.

ماده30ـ نصب تابلوي علايم ايمني بر روي تيرهاي برق يا درختان، صخره‌ها و ساير عناصر طبيعي و نيز در محل پنجره يا درب، روزنه‌ها، بازشوها و نورگيرها، کانالهاي تهويه و همچنين در  مسيرهاي عبور کارگران مانند: پلکانها، نردبانها و راههاي خروج اضطراري که مانع عبور و مرور افراد مي‌گردد، ممنوع بوده، همچنين نصب آنها بايد به گونه‌اي باشد که هيچ بخشي از سطح يا پايه آنها مانع استفاده از هر نوع پله فرار و خروجي‌ها نگردد.

ماده31ـ ترسيم تابلوهاي علايم ايمني با رنگ و يا مواد ديگر بطور مستقيم روي ديوار يا ساير عناصر ساختماني و طبيعي مانند درخت و صخره بصورتي که قابل برچيدن نباشد، ممنوع است.

ماده32ـ چيدمان وسايل و ماشين‌آلات درون کارگاهي بايستي به نحوي باشد که مانع رويت کامل تابلوهاي علايم ايمني نگردد.

ماده33ـ قرارگرفتن هرگونه مانعي درمقابل تابلوي علايم ايمني در محوطه بيروني و بازکارگاه از جمله: درخت، بوته، علف هرز و پوشال، وسايل نقليه، ابزار و ماشين‌آلاتي که منجـر به عدم ديد کامل اين تابلوها مي‌شوند، ممنوع است.

ماده34ـ تابلوهاي علايم ايمني بايد به گونه‌اي نصب شوند که احتمال هرگونه سقوط و يا جابجايي آنها بصورت کنده‌شدن، لرزش يا چرخش توسط جريان هوا و يا کارکرد دستگاهها وجود نداشته‌باشد.

ماده35ـ در نصب تابلوهاي علايم ايمني بايد از ايجاد سکوها، سوراخها و درزهاي غيرمعمول که محل جمع شدن گرد و غبار و بوجودآمدن لانه پرندگان و انبار تجهيزات و وسايل اضافي شود، اجتناب کرد.

ماده36ـ بر روي تابلوهاي علايم ايمني و يا در نزديکي و مجاورت مکانهايي که اين علايم نصب مي‌شوند، نبايستي جملات يا عباراتي نوشته شود و يا پوسترها، اطلاعيه‌ها و اعلاميه‌ها يا پارچه نوشته‌هايي قرار گيرند که مانع ديده شدن تابلوي علامت ايمني شده و يا مطالب روي آنها با مفهوم علامت ايمني تناقضي داشته‌باشند.

ماده37ـ اتيکت‌ها بايستي در مواقع ضروري بر روي بخش‌هاي خطرناک ماشين‌آلات و تجهيزات، نصب و تا زمان حضور خطر بصورت دائمي بر روي آنها استفاده شوند. در ساير مواقع تنها بعنوان يک ابزار موقتي براي هشدار شرايط، ابزار، تجهيزات و تشعشعات خطرناک بوده و نبايستي آنها را به عنوان يک ابزار پيشگيري و هشدار کامل در نظر گرفت.

ماده38ـ اتيکتهاي‌ايمني دائمي نصب‌شده بر روي موقعيت‌هاي خطرساز و هشداردهنده ماشين‌آلات بايستي از جنسي باشند که دوام کافي داشته و از رنگ ثابتي برخوردار باشند که انتخاب مواد مصرفي در تهيه آنها و نيز روش چسبانيدن آنها در محلهاي مورد نظر بايد براساس شرايط محيطي و ساير مقتضيات مکاني که دستگاه مدنظر در آن قراردارد، صورت پذيرد.

ماده39ـ در مواقعي که از اتيکتها به عنوان ابزار موقتي براي هشدار خطر استفاده مي‌شود، ضروري است سريعاً نسبت به علايم ايمني دائمي در محلهاي مورد نياز اقدام گردد.

ماده40ـ در خصوص اتيکتهاي بکاررفته بر روي دستگاهها و ماشين‌آلات، بايستي رنگ اصلي اتيکت ايمني مخالف رنگ سطحي که بر روي آن چسبانيده مي‌شود، باشد. در غير اينصورت بايد از اتيکتهايي استفاده شود که داراي خطوط حاشيه‌اي با رنگي مخالف با سطح مدنظر مي‌باشند.

ماده41ـ اتيکت‌ها بايد به محلي که تا حدممکن و ايمن به خطرات مربوطه نزديک بوده و بر روي موقعيتهاي خطرساز و هشداردهنده ماشين‌آلات و يا در منطقه کنترل ماشين و با يک ابزار مناسب همچون: زنجير، سيم و ريسمان آويخته شوند. در مواقع لزوم بايد براي استحکام بيشتر در مکان مدنظر چسبانيده و يا آنها را پرچ نمود تا از جابجايي و گم‌شدن غير عمدي آنها جلوگيري شود.

ماده42ـ نصب بيش از حد اتيکتها بر روي ماشين‌آلات، بويژه در محلهايي که از ضرورت چنداني برخوردار نمي‌باشد، ممنوع بوده و بکارگيري بيش از 7 اتيکت ايمني در يک منطقه خاص از هر ماشيني مجاز نمي‌باشد، مگر در صورتيکه به تشخيص مسئولين مربوطه ماهيت کار با ماشين مربوطه اقتضاي بکارگيري اتيکتهاي بيشتري را بنمايد.

تبصره ـ در مواردي که با توجه به خطرات موجود بر روي دستگاه، تعداد اتيکتهاي مورد نياز بيش از 7 عدد پيش‌بيني مي‌شود، در مورد خطراتي که از اهميت کمتري برخورداربوده و در ضمن اتيکت‌گذاري هم نشده‌اند بايستي در کتاب‌راهنماي همراه ماشين‌آلات به آنها اشاره شود و همچنين بايد از اتيکتي مبني بر همين مطلب يعني: « به کتاب راهنماي کاربران مراجعه نماييد.» بر روي دستگاه استفاده نمود.

ماده43ـ کليه سازندگان ماشين‌آلات مکلفند در هنگام تهيه اتيکتهاي ايمني نصب شده بر روي ماشين‌آلات، تاريخ تعويض آن را در حاشيه اتيکت مربوطه درج نمايند.

تبصره1ـ کليه کارفرمايان مکلفند قبل از به پايان رسيدن تاريخ مصرف درج شده بر روي اتيکتها نسبت به تعويض آنها از طريق کارخانه يا شرکت توليدکننده يا عرضه‌کننده ماشين‌آلات مربوطه و يا ساير مراجع ذيصلاح اقدام نمايند.

تبصره2ـ در موارديکه کارفرمايان نسبت به نصب اتيکتهاي ايمني جديد در محلهاي موردنياز بر روي ماشين‌آلات اقدام مي‌کنند، مکلفند تاريخ تعويض اتيکتها را نيز مشخص نمايند.

تبصره3ـ در صورتي که برحسب شرايط، اتيکت ايمني بکاررفته مدتي قبل از زمان انقضاء، ناخواناشده و يا از بين رفته‌باشد،

ارفرما مکلف است در اسرع وقت نسبت به تعويض آن و سفارش اتيکتي جديد اقدام نمايد.

فصل سوم ـ الزامات قانوني و وظايف کارگر و کارفرما

ماده44ـ استفاده از تابلوهاي علايم و اتيکتهاي ايمني در کليه محلها، ماشين‌آلات و مکانهاي که امکان حذف و از بين بردن و يا کنترل خطرات از ساير روشها (مثل: کنترلهاي مهندسي، استفاده از سيستم‌هاي ايمن، حفاظ‌گذاري و ...) براي کارفرما مقدور نمي‌باشد، ضروري است.

ماده45ـ نصب علائم و اتيکتهاي ايمني ذکرشده در اين مقررات نمي‌تواند جانشين اقدامات لازم ديگر جهت کنترل و پيشگيري مانند نظارتهاي مهندسي، اصلاح روشهاي کاري و ايجاد شرايط کار بي‌خطر شود، لذا کارفرمايان مکلفند کليه

وارد ايمني را رعايت کرده و در صورت نياز از علايم ايمني استفاده کنند.

ماده46ـ کارفرما موظف است نظارت نمايد تا تابلوي علايم طبق مقررات در محل خود نصب و نگهداري شوند.

ماده47ـ کليه علايم ايمني جديد و نيز علايم قبلي که قرار است جايگزين شوند، بايد مطابق با مندرجات مفاد اين آيين‌نامه باشند.

ماده48ـ کارفرما مکلف است به نحو مقتضي آموزشهاي لازم نسبت به مفهوم کليه علايمي که در نقاط مختلف کارگاه نصب شده‌اند را به کارگران ارائه داده و نيز اقدامات احتياطي و پيشگيرانه‌اي که در زمان مواجهه با علامتهاي ايمني براي جلوگيري از وقوع خطر ضروري مي‌باشد را به آنان بياموزد.

ماده49ـ کليه توليدکنندگان و فروشندگان تجهيزات و ماشين‌آلات داخل کشور و نيز واردکنندگان ماشين‌آلات خارجي بايستي اطلاعاتي را که به درک بهتر مفاهيم اتيکتهاي ايمني کاربردي بر روي قسمتهاو اجزاي خطرناک و مورد نياز ماشين‌آلات کمک مي‌نمايد را همراه مدارک راهنما، برگه‌هاي اطلاع‌رساني، برشورها و کتابچه‌هاي دستورالعمل کار با آنها به خريداران ارائه نمايند.

ماده50 ـ با توجه به جنس خاص اتيکتها، ارائه نسخه‌اي اضافي از اتيکتهاي ايمني کاربردي بر روي محصول يا دستگاه به همراه ساير مدارک مربوطه توسط توليدکنندگان داخلي الزامي مي‌باشد.

ماده51 ـ در مکانهايي که از علايم ايمني، حفاظ‌ها و يا ساير ابزار حفاظتي مناسب بر روي ماشين‌آلات استفاده‌شده،

لزامي به کاربرد اتيکتها نمي‌باشد.

ماده52 ـ با تغيير شرايط و از بين رفتن احتمال خطر يا شرايط خطرساز در کارگاه و يا پايان مراحل کار لازم است به منظور جلوگيري از گمراه شدن کارگران، علايم نصب‌شده، سريعاً بطور ايمن پوشانده‌شده و يا جمع‌آوري گردند.

ماده53 ـ کارفرما مکلف است تابلوي علايم و اتيکتهاي ايمني را در زمانهاي لازم تميزکرده و به دقت از آنها نگهداري نمايد محتواي آنها به آساني قابل رؤيت باشد.

ماده54 ـ کليه کارگران موظف به حفظ و نگهداري از علايم ايمني تهيه شده توسط کارفرما در حيطه وظايف و مسئوليتهاي خويش مي‌باشند.

ماده55 ـ کارفرما مکلف است تابلوي علايم و اتيکتهاي ايمني را در مواقع لزوم، تعمير و يا تعويض نمايد.

ماده56 ـ بازديد از تابلوها توسط مسئول مربوطه به منظور پايداربودن، استحکام و ايمني تابلو و سازه آن بايد حداقل در مراحل زير انجام گيرد:

الف ـ قبل از شروع به استفاده از آن

ب ـ پس از هرگونه تغييرات و ايجاد وقفه در استفاده از آن

ج ـ پس از وقوع باد شديد، طوفان، زلزله و عوامل مشابه که استحکام و پايداري تابلوها مورد ترديد قرارگيرد.

ماده57 ـ درخصوص دربهاي خروج اضطراري، اين دربها بايستي با علامتهاي خروج واضح و قابل‌رؤيت مشخص شوند و فاقد هرگونه نشانه يا علامتي غير از علامت خروج باشند. همچنين دربهاي مجاور دربهاي اصلي خروج اضطراري که به سمت مسيرهاي خروجي منتهي نمي‌شوند، بايستي مشخص شده و بر روي آنها از علايم نشان‌دهنده اين امر استفاده‌شود.

ماده58 ـ از تاريخ تصويب و اجراي اين آيين‌نامه، طراحي، چاپ، انتشار، واردات و ساخت هرگونه تابلوي علامت يا اتيکت ايمني مربوط به کارگاههاي مشمول قانون کار منوط به کسب مجوز از شوراي عالي حفاظت فني (مديرکل بازرسي کار به عنوان دبير شوراي عالي حفاظت فني) خواهدبود.

تبصره ـ نظافت، تعمير و تعويض تابلوي علايم ايمني در صورتيکه مغايرتي با مشخصات مجوز نداشته‌باشد، نيازي به اخذ مجوز جديد ندارد.

ماده59 ـ براساس ماده 95 قانون کار جمهوري اسلامي ايران کارفرمايان مکلف به رعايت مفاد اين آيين‌نامه بوده و کارگران نيز برابر تبصره2 ماده فوق‌الذکر موظف به رعايت مفاد تابلوي علايم و اتيکتهاي ايمني مي‌باشند.

ماده60 ـ اين آيين‌نامه مشتمل بر 60 ماده و 18تبصره و به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 31/5/1386 شوراي عالي حفاظت فني مورد تأييد و در تاريخ 15/11/1386 به تصويب وزير کار و امور اجتماعي (آقاي دکتر محمد جهرمي) رسيده‌است.

منبع: روزنامه رسمي کشور