برگرفته از فصل Ergonomics کتابچه TLV سال 2004 ACGIH
مقدمه :
آسيبهاي اسکلتي – عضلاني وابسته به شغل MSDs:
يکي از مهمترين مشکلات شغلي که توسط ACGIH شناسايي شده آسيبهاي اسکلتي –عضلاني مرتبط با کار است که با بکارگيري برنامه هاي بهداشتي ، ايمني و ارگونوميکي ميتوانند مديريت شوند .اصطلاح آسيب اسکلتي – عضلاني اينطور تعريف ميشود :
هرگونه آسيب مزمن به عضلات ،تاندونها و اعصاب که بعلت فشارهاي تکراري ، حرکات سريع ،اعمال انرژي و فشارزياد ، وضعيت غير عادي بدن حين کار ، ارتعاش و يا سرما باشد .
ساير اصطلاحاتي که براي آسيب اسکلتي – عضلاني بکارميروند عبارتند از:
آسيبهاي تجمعي ناشي از ضربات CTDs
آسيبهاي ناشي از حرکات تکراري RMIs
آسيبهاي ناشي از فشارهاي تکراري RSIs
برخي از اين آسيبها علائم تشخيصي ثابت و نام اختصاصي دارند مثل سندروم تونل کارپال يا تاندونيت . ساير آسيبهاي اسکلتي – عضلاني ممکن است بوسيله دردهاي غير اختصاصي ظاهرشوند .برخي ناراحتي هاي موقتي و زودگذر ، نتيجه طبيعي کار و غير قابل اجتناب ميباشند اما ناراحتي هايي که روزبروز بيشتر شده و با فعاليتهاي شغلي يا زندگي روزانه تداخل ميکنند نبايد بعنوان نتيجه طبيعي کار مطرح شوند
روشهاي کنترلي :
با بکارگيري برنامه همه جانبه و وسيع ارگونوميکي به بهترين نحو ميتوان ميزان بروز و شدت MSDs را کنترل نمود . اجزاي عمده اين برنامه به شرح زير ميباشد :
§ شناسايي مشکلات
§ ارزيابي مشاغل مشکوک به داشتن ريسک فاکتور
§ مشخص نمودن و ارزيابي عوامل بوجود آورنده
§ مشارکت فعالانه و آگاهانه کارگران
§ معاينات شغلي اختصاصي براي کارکناني که دچار آسيبهاي پيشرفته اسکلتي – عضلاني هستند
زماني که علل MSDs شناسايي شد برنامه کنترلي بايد بصورت جامع به مرحله اجرا درآيد
اين برنامه شامل سه بخش به اين شرح ميباشد :
§ آموزش کارگران ، سرپرستان ، مهندسان و مديران
§ گزارش علائم اوليه بروز آسيب توسط کارگران
§ پايش مستمر و ارزيابي اطلاعات جمع آوري شده در خصوص بيماريها و حوادث
اقدامات کنترلي با توجه به ارتباط هرشغل بطورجداگانه با MSDs جهت گيري ميشوند .
اين اقدامات شامل کنترلهاي مهندسي و مديريتي است .حفاظتهاي فردي ممکن است بعلت شرايط محدود کننده ، بطور اختصاصي انجام شوند .
روشهاي کنترلي مهندسي
ازميان روشهاي کنترلي مهندسي بمنظور کاهش يا محدود سازي ريسک فاکتورهاي شغلي موارد زير بايد مد نظر قرار گيرند :
§ مهندسي متد انجام کار ازجمله مطالعه زمان وآناليز حرکتي بمنظور محدود کردن اعمال فشار و حرکات غيرضروري .
§ بکارگيري لوازم مکانيکي کمکي بمنظور محدود نمودن يا کاهش اعمال نيروي لازم براي نگهداشتن ابزار و اشياء
§ انتخاب يا طراحي ابزارهايي که ميزان نيروي مورد نياز و زمان در دست داشتن را کاهش داده و باعث بهبود POSTURE ميشوند .
§ تهيه ايستگاههاي کاري قابل تنظيم براي کاربران بمنظور نزديک کردن محل دسترسي و بهبود POSTURE
§ انجام کنترل کيفيت و نگهداري تجهيزات بمنظور کاهش مقدار انژي مصرفي وکاراضافي که بويژه با ارزش افزوده کالا در ارتباط است .
روشهاي کنترلي مديريتي
يکي از راهکارهاي مديريتي براي کنترل آسيبهاي اسکلتي – عضلاني بکارگيري تعداد بيشتري کارگراست که موجب کاهش مدت زمان مواجهه ايشان و نهايتا کنترل خطرات ميگردد. نمونه هايي از اين دست عبارتند از:
§ اجرايي استانداردهاي کاري که به کارگران اجازه توقف يا ادامه کار را برحسب نياز ميدهد ( حداقل يکبار در هر ساعت کاري )
§ طراحي مجدد وظايف شغلي ( بعنوان مثال استفاده از کارگران چرخشي يا توسعه وظايف کاري ) بدين ترتيب يک کارگر در طول يک شيفت کاري بطور کامل در معرض مخاطرات شغلي نخواهد بود.
ازآنجائيکه آسيبهاي اسکلتي – عضلاني ماهيتي پيچيده دارند براي همه آنها رويکرد واحدي بمنظور کاهش شدت و بروز موارد ابتلا وجود ندارد .
§ راهکارهاي اختصاصي مهندسي و مديريتي براي کنترل مخاطرات درهرصنعت و شرکتي متفاوت ميباشد
§ بمنظور انتخاب روشهاي پيشگيري جهت کنترل مخاطرات نياز به اظهار نظرهاي متخصصين آگاه در اين زمينه است .
§ زمان استراحت جهت بهبود علائم MSDs مرتبط با کار بصورت دوره اي از چند هفته تا چند ماه درخواست ميشود .
§ بمنظور تعيين اثر بخشي راهکارهاي پيشگيري و کنترلي بايد نتايج ارزيابي شود.
فاکتورهاي غير شغلي
از طريق اجراي کنترلهاي مهندسي و مديريتي محدودسازي تمام آسيبهاي اسکلتي – عضلاني امکانپذير نيست برخي از مواردي که ممکن است باعث آسيبهاي اسکلتي – عضلاني شده و با شغل مرتبط نباشند عبارتنداز :
§ آرتريت روماتوئيد
§ مشکلات غدد درون ريز
§ تروماي حاد
§ چاقي
§ بارداري
§ فعاليتهاي ورزشي و تفريحي
حدود تماس شغلي مجاز ( TLV) پيشنهاد شده شايد نتواند افراد را در برابر ابتلا يا تماس به اين نوع آسيبها محافظت نمايد . وليکن بکارگيري روشهاي کنترل مهندسي و مديريتي موجب محدود کردن عوامل زيان آور ارگونوميکي براي افرادي ميشود که زمينه ابتلا به اين آسيبها را دارند و نتيجتا ميزان معلوليت ايشان کاهش ميابد .
ميزان ( تراز ) فعاليت دست HAL) )
گرچه آسيبهاي اسکلتي – عضلاني درمناطق مختلفي از بدن ( شانه ها – گردن – کمر و اندامهاي تحتاني ) رخ ميدهد ولي تعيين حدود تماس مجاز شغلي ( TLV ) در خصوص مچ – دست و ساعدانجام شده است.
نتايج حاصل از مطالعات بيومکانيک ، روانشناسي و اپيدميولوژيکي انجام شده در خصوص مشاغل تک وظيفه اي 4 ساعت و بيشتر درطول روز بصورت جدولي براي محاسبه HAL خلاصه شده است . مقادير اين جدول با استفاده از اطلاعات بدست آمده از فراواني موارد کشيدگي دست و نسبت زمان کار / استراحت محاسبه شده است .
شغل تک وظيفه اي عبارت است از : انجام يک دسته مشابه حرکات يا اعمال نيرو بصورت تکراري مانند کار روي خط مونتاژ يا استفاده از صفحه کليد و موس .
براي تعيين TLV مورد نظر بطور اختصاصي اين فاکتورها مد نظر ميباشد :
§ سطح متوسط فعاليت دست ( HAL )
§ مقدار قله نيروي اعمال شده توسط دست
§ شرايط کاري که اغلب کارگران بدون ايجاد اثرات بيماريزايي بصورت تکراري با آن مواجه هستند .
HAL براساس فراواني موارد کشيدگي دست و چرخه کاري (توزيع کار و زمانهاي استراحت ) تعيين ميشود
يکي از روشهاي محاسبه ميزلن کشيدگي عضله با استفاده از دستگاههاي اندازه گيري از جمله دستگاه سنجش ميزان کشش عضلات يا الکتروميوگراف محاسبه ميگردد.در برخي موارد اين مقدار از طريق روشهاي بيومکانيکي نيز قابل محاسبه است .
عوامل موثر بر HAL :
درصورتي که يک يا چند عامل زير مشاهده گردد ، بمنظور کاهش ميزان تماس تا کمتر از محدوده فعاليت پيشنهاد شده در TLV- HAL قضاوت بايد توسط متخصصين صورت گيرد :
§ پوسچرهاي غيرطبيعي و طولاني مدت مثل خمش مچ ،دور نمودن يا انحراف مچ از حالت طبيعي وچرخش ساعد
§ فشارهاي تماسي
§ سرما يا ارتعاش
هر زمان که ميزان بروز آسيبهاي اسکلتي – عضلاني در محيط کار افزايش يافت يا مشخص شد که ميزان تماس بيش از حدود مجاز TLV ميباشد لازم است روشهاي کنترلي را بکارگيريد .
بلندکردن دستي بار :
حدود تماس مچاز TLV )) براي بلندکردن دستي شرايطي پيشنهاد ميکند که تحت آن شرايط تمام کارگران بصورت دائم و روزانه در تماس با خطر بلندکردن دستي بار( بعنوان يک وظيفه تکراري ) بوده بدون آنکه دچار آسيب در ناحيه کمر و شانه شوند .
حدود تماس شغلي مجاز براي بلندکردن دستي بار :
بلندکردن دستي بصورت تک نفره (در محدوده زاويه 30 درجه نسبت به افق ) براساس محدوده وزني بار برحسب کيلوگرم و براي دودست و در زماني که بسته هاي بار مشابه و وظيفه جابجايي با ( از مبدا تا مقصد )بصورت تکراري باشد .
استاندارد هاي مربوطه با توجه به اين متغير ها تعيين شده است :
حمل دستي بار براساس طول مدت زمان حمل ( کمتريا بيش از 2 ساعت در طول يکروز کاري) همچنين دفعات حمل دستي و فواصل حمل در هر ساعت .
درصورت وجود هريک از عوامل يا شرايط کاري که در زير شرح داده شده ميبايست با نظر متخصصين ارگونومي، محدوده وزني بار را تا کمتر از حدود استاندارد کاهش داد.
§ افزايش موارد حمل دستي بار ( بيش از 360 بار در هرساعت )
§ طولاني بودن شيفت کاري و حمل دستي بار بيش از 8 ساعت درروز
§ حمل دستي بصورت نامتقارن و با زاويه بزرگتر از 30 درجه نسبت به خط عمود
§ حمل با يک دست
§ حمل دستي در حالاتي مثل نشسته يا زانو زده بصورت اجباري
§ گرما و رطوبت بيش از حد مجاز ( با توجه به TLV استرس گرمايي )
§ حمل مواد ناپايدار مثل حمل مايعات در حالت جابجايي مرکز ثقل
§ حمل اشيائي که دسته يا دستگيره نداشته و يا دسته يا دستگيره ضعيف و ناپايدار است .
§ حمل در محل هاي ناپايدار که فرد قادر به حفظ تعادل بدن با هردو پا نميباشد مثل سطوح مرتعش
§ حمل در حين تماس با ارتعاش تمام بدن و يا بلافاصله پس از تماس با ارتعاش تمام بدن ( ارتعاش بيش از مقادير TLV
منبع : http://iranianhse.mihanblog.com/post/187
کانال تلگرام موسسه: